15 thg 11, 2023

Nguyên và "Nguyên" - “cuộc đời của con người bắt đầu từ sự vô thức …"

Nguyễn Trần Thảo Nguyên là nghệ sĩ thị giác thế hệ 9x (1996) sinh tại Sơn La hiện sống và làm việc ở Hà Nội. Cô tốt nghiệp đại học Mỹ Thuật Việt Nam năm 2019, bảo vệ thành công Thạc sĩ Mỹ thuật năm 2022. Triển lãm cá nhân “Nguyên" bao gồm 31 tác phẩm hội họa giá vẽ, chất liệu sơn dầu trên toan, khổ vừa và lớn sáng tác trong khoảng thời gian 2021 đến 2023. Triển lãm diễn ra từ ngày 14/11 đến 21/11/2023 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (66 Nguyễn Thái Học, phường Điện Biên, quận Ba Đình, Hà Nội). Vào cửa miễn phí.

Em mơ 
Cõi khác 
Vô lượng kiếp 
Em lạc tơ giăng 
Vô lượng 
Nhưng đáy lòng 
Em nguyện là sóng 
Bởi sóng 
Xói bờ
Sóng dội 
Hoàn nguyên. 
(Khuyết danh)

“Em nghĩ cuộc đời của con người bắt đầu từ sự vô thức …”, Nguyên trả lời tôi như vậy khi trao đổi về việc vẽ của cô. Người ta trong Kỷ nguyên số đầy tham vọng hoạch định tương lai, thậm chí là số phận. Mọi ngóc ngách tâm khảm họ đều có thể phơi bày tới chi tiết và trở thành tài nguyên công cộng thì suy tư của Nguyên là Lạ, một người trẻ khởi chuyến độc hành trong hội họa. Nguyên tách mình ra khỏi cảm thức chung, khuôn mẫu chung, hình tượng chung của thế hệ mình. Phải chăng Nguyên cảm nhận được sự Vô Cùng luôn bao trùm và cũng là đích đến cho kẻ tạo tác?

Cô còn bộc bạch cảm giác “Chìm” và “Rơi” khi vẽ. Ta liền nghĩ ngay đến sự không hợp lý của chuỗi tình huống. Sao lại chìm trước khi rơi? Nhưng mọi con đường nghệ thuật vốn có lộ trình bất quy tắc, kẻ lữ hành trên con đường ấy luôn có đặc ân tự do khởi tạo. Nguyên cũng vậy, cô chọn cho mình trạng thái sáng tạo vừa mặc nhiên bồng bềnh như lúc mới là mầm sống “Chìm” nơi bụng mẹ, vừa bóc dần từng lớp cảm xúc nhờ ma sát bởi sự “Rơi” trong từng ngày đã Sống.

Hai điểm cốt lõi trên tạo ra Trừu Tượng Biểu Hiện trong hội họa của Nguyên. Chẳng ai trong chúng ta có thể ghi nhớ và mô tả lại chính xác những gì đã diễn ra bên ngoài bụng mẹ hay những gì sát cạnh cơ thể ta suốt thời gian trước khi chào đời. Nhưng sự nhớ nhung, ám ảnh, cảm giác buồn vui sướng khổ những ngày ấy luôn đeo theo con người cho tới khi qua đời. Tưởng như mơ hồ nhưng lại tổng hợp nhiều lớp chi tiết vi tế cảm xúc, trừu tượng là vậy. Bất kể nghệ sĩ tiên phong đặt ra những lý thuyết làm nền tảng cho hội họa trừu tượng hay những nghệ sĩ thế hệ sau xuôi dòng như Nguyên cũng đều có điểm chung này. Không ít nghệ sĩ bế tắc khi không thể tìm ra căn nguyên trong mình mà chỉ lặp lại các học thuyết hoặc mô phỏng cái vỏ của hội họa trừu tượng. Nguyên may mắn đã sớm định vị được căn nguyên. Nguyên vẽ những không gian thực, sự thực thuộc về tiềm thức, sự thực không diễn giải. Mỗi bức họa là một nỗ lực nắm trọn cảm xúc của cô tại thời điểm đó. Phần lớn tranh trong loạt tranh này được đánh số thứ tự nhằm ghi nhận tiến trình thực hành nghệ thuật. Điều giản dị này sẽ trở nên quan trọng khi tác giả tự soi chiếu nội giới hòng trả lời câu hỏi: Ta là Ai?

Người xem có thể thấy được thời điểm khởi đầu cho tới khi kết thúc trong tranh Nguyên qua nhiều lớp màu chồng lấn. Dù trong không gian đơn sắc hay tương phản Nguyên vẫn thể hiện được đa sắc thái của màu. Bên cạnh những mảng âm trầm, sự chuyển sắc luôn được chú trọng để dẫn đến vùng không gian mênh mang ngoại biên. Cùng những dấu vết tình cờ là những vệt sáng nháy tạo nên cao trào. Trên những mảng lớn tạo bởi bút vẽ bản to làm nền cho không gian chuyển động, các dòng chảy tự nhiên của màu định vị phương của sự rơi, các nét nhỏ sắc đanh liên kết là thời điểm cô thấy đã nghe thấy điều gì đó cần nghe từ con tim. Các đặc điểm trên là sự Biểu Hiện của Nguyên và “Nguyên “.

Tất cả tranh loạt này đều có cùng cấu trúc tạo hình như vậy. Hội họa của Nguyên cũng hé mở cho người xem một khe cửa hẹp tới những phong cảnh siêu thực trong tâm thức họ. Có thể là tầng trời thiên tiên, có khi là hang động mây ngàn, nhưng hoàn toàn là hư ảnh. Điều này là đáng mừng cho Nguyên khi đã có một hệ thống tư duy và phương pháp làm việc thông suốt nhưng cũng là giới hạn vô hình đòi hỏi Nguyên phải vượt ngưỡng bởi đây mới là những bước đầu tiên của kẻ lữ hành. Càng thực hành nghệ thuật người nghệ sĩ càng phải tự bù đắp và cải biến sự chai lỳ cảm thức cũng như nhận về mình nguồn năng lượng sáng tạo khác những gì đã qua.

Hành trình nghệ thuật của Nguyên đang ở giai đoạn đầu. Triển lãm này cũng là dấu mốc quan trọng với cô. Bên cạnh sự chiêm nghiệm “Đường xa nghĩ nỗi sau này mà kinh” * thì còn có “ Mảnh hình hài không có có không” **, hãy mạnh dạn bước với tình yêu nghệ thuật Nguyên nhé!

Nguyễn Sơn viết

*Kiều - Nguyễn Du

** Uống rượu tiêu sầu - Cao Bá Quát

Tôi đến studio Nguyên vào buổi trưa tháng 10. Xưởng nhỏ được lấp đầy bởi những bức tranh lừng lững đã lên khung. Tôi ngắm Nguyên lọt thỏm giữa rừng tác phẩm của mình, thầm nhủ, lao động thực sự đã làm nên Nguyên rắn giỏi. Tôi đã xem những bức tranh đầu tiên Nguyên vẽ, những bức thứ 4, thứ 5, nhưng đây là lần đầu được thấy một tập hợp tranh lớn như vậy. Bao quanh chúng tôi là những vòng xoáy cuồn cuộn, những dải khói bay, những cánh cửa đưa đến những không gian lạ kì như cánh rừng xanh bị phù phép, hồ nước đen ở giữa các vì sao đang réo sôi, vùng khói mờ mịt, bóng đêm đang nuốt những mảnh thân thể nhoe nhoét. Đây đó thấp thoáng một bức tranh hồng ’hạnh phúc’, còn lại lấp đầy bởi những vòng xoáy thẫm, đen. Trong tranh Nguyên các yếu tố nước và khí xoay chuyển tự nhiên như nước chảy, gió thổi và vận động của khí trong tự nhiên. Các mảnh thân thể giống như bị xới lên, lắc đập dữ dội trước khi hoà nhuyễn vào da thịt thời gian. Dường như Nguyên đã chăm chú quan sát đến thẩm thấu mưa, sương, gió, bóng đêm, đã lặng nghe cơ thể mình kỹ đến độ vẽ ra được chuyển động cảm xúc bên trong mình với nhịp thở của tự nhiên.

Tranh của Nguyên đưa người xem lặn vào một thế giới 3D nhiều tầng sâu với mầu sắc mạnh không giới hạn, thế giới kì lạ của vô thức và giấc mơ. Từng mảnh, từng mảnh được khai quật của thế giới vẫn bị quên trồi lên từ tự vấn quay cuồng về tồn tại : “Mình là ai? Mình sinh ra để làm gì? Mình sống trên cuộc đời này làm gì? Mình có giá trị gì?” Nguyên vẽ những bức tranh này với ý chí mạnh mẽ tìm cách biểu đạt trung thực nhất, sát nhất, chân thành nhất cảm xúc nội tâm của mình và chia sẻ với chúng ta, giống như đã tự tay giật tấm màn che giấu điều không thể thổ lộ, để được sống với sự thật.

Synd viết