Cận kề mặt trời và sự hiện hữu, một sắp đặt đương đại của Olafur Eliasson

"The Weather Project | Dự án Thời tiết" là một tác phẩm sắp đặt (installation art) do Olafur Eliasson thực hiện cho bảo tàng Tate năm 2003. Lấy chủ đề về các trạng thái thời tiết làm điểm khởi đầu, sắp đặt của Eliasson khám phá các ý tưởng về kinh nghiệm, tĩnh tại và tái hiện.

Olafur Eliasson, The Weather Project | Dự án Thời tiết ở sảnh Turbine, Bảo tàng Tate Modern, London, 2004

Nghệ thuật sắp đặt (installation art) sắp đặt là loại hình sáng tác trong không gian ba chiều, hướng đến việc tạo ra tương tác giữa người xem và vật thể. Khác với hội họa và điêu khắc vốn xem tác phẩm là một sự tồn tại độc lập và tuyệt đối tách biệt với người xem, thì các triển lãm sắp đặt thường khuyến khích người xem bước vào bên trong để dự phần và tương tác với tác phẩm.

Các nghệ sĩ sắp đặt quan tâm đến hiệu ứng trải nghiệm ở người xem, nhiều khi người xem còn được mời gọi tham gia đóng góp vào quá trình phát triển như thao tác để biến đổi tác phẩm theo kịch bản của nghệ sĩ, hay tham dự để cùng tạo nghĩa cho tác phẩm.

Olafur Eliasson đặt một mô phỏng mặt trời khổng lờ ở cuối sảnh Turbine trong bảo tàng Tate, nhấn chìm không gian trong màn sương mù và ánh sàng màu vàng cam rực rỡ của mặt trời.

Người xem nhận ra mình ở trong một môi trường đơn sắc mờ ảo, và trần của sảnh là một mặt gương khổng lồ nhân đôi hiện thực. Sắp đặt tạo ra một trải nghiệm cơ thể cho người xem bằng một tự nhiên được con người mô phỏng, để kích hoạt những chiêm nghiệm về không gian, thời gian, diễn biến, sự tồn tại và kinh nghiệm cơ thể.

Mặt trời từ lâu đã là một biểu tượng lớn đại diện cho sức mạnh và khả năng thiêu đốt mọi vật trong nhiều nền văn hoá cũng như các sản phẩm điện ảnh về tận thế. Trải nghiệm mà Olafur Eliasson mang đến dường như đưa người ta vào những thách thức đối diện với năng lượng bản nguyên và thậm chí là "ngày phán xét" và thời khắc cuối cùng của thế gian này.

Ngày nay người ta nhìn nhận những triển lãm của Olafur Eliasson như những thách thức lớn cho tâm trí khán giả, đưa khán giả vào tình huống buộc mình phải trải nghiệm những ám ảnh về tương lai-quá khứ, cũng như những cảm giác kỳ quái về hiện hữu của sinh mệnh.

Nghệ sĩ: Olafur Eliasson

Olafur Eliasson là một nhà điêu khắc và nghệ sĩ sắp đặt quốc tịch Iceland và Đan Mạch. Ông đã thực hiện nhiều tác phẩm sắp đặt đồ sộ bằng các vật liệu ánh sáng, âm thanh, sương mù và nước để tạo ra những trải nghiệm siêu việt về "thời gian khác của thế giới" cho người xem. Chủ đề môi trường và mối liên hệ giữa con người với không-thời gian luôn là trọng tâm trong thực hành sáng tạo của Eliasson.

Dự án sắp đặt Life | Sự sống, 2021.

Dự án sắp đặt Life | Sự sống, 2021.

Dự án sắp đặt Life | Sự sống, 2021. là một sắp đặt khác của người nghệ sĩ tài hoa này, trong tác phẩm này ông chơi đùa với sắc xanh dương của bầu trời và màu xanh của sự sống của những ao nước nguyên thủy đầy tảo... Nhiều nhà nghiên cứu ngày nay tin rằng trong hàng triệu năm trước các mầm mống sự sống đầu tiên đã sinh ra trên những mặt ao "địa đàng" này, và giờ đây Olafur Eliasson mang lại một cơ hội du hành và khám phá những bí ẩn hiện sinh cho con người hiện đại. Người nghệ sĩ này như muốn nói chúng ta đừng quên câu hỏi lớn của sự sống: rằng chúng ta sinh ra và chết đi liệu có giá trị gì cho toàn thể vũ trụ rộng lớn này hay không?

Bài: Vương An Nguyên - Art Columnist