Tập trung vào tính bền vững: xu hướng đang lên trong thiết kế du thuyền
Mặc dù tính bền vững không còn là một khái niệm quá xa lạ, nhưng việc điều chỉnh các nguyên tắc của nó cho phù hợp với vẻ sang trọng của thế giới siêu du thuyền cũng gắn liền với những thách thức riêng. May mắn thay, một số studio có tầm nhìn hướng về tương lai đã chủ động trong lĩnh vực này, lùng sục khắp thế giới những đổi mới hàng đầu và nhận ra rằng tính bền vững không chỉ quan trọng đối với hành tinh mà còn đối với sự thành công lâu dài và ổn định của ngành.
Ví dụ: Winch Design đã thuê một chuyên gia về tính bền vững, Alex Parkinson, người quản lý thư viện tài nguyên gồm các nhà cung cấp phù hợp, theo dõi các phương pháp tìm nguồn cung ứng, sản xuất và ứng dụng từng vật liệu để kiểm tra xem nó có đáp ứng đúng tiêu chí bảo vệ môi trường hay không. Những tiêu chí này dựa trên 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG) của Liên hợp quốc, bao gồm các chủ đề như nước, năng lượng, khí hậu, đại dương và công nghệ. Để kỷ niệm Ngày Đại dương Thế giới 2023, Winch đã ra mắt Arc in Colour, bộ sưu tập đồ nội-ngoại thất hợp tác với Summit Furniture, với lưng ghế dệt từ sợi nylon tái chế và rác thải dệt may. Công ty gần đây cũng đã hợp tác với Cantiere delle Marche để công bố một dự án du thuyền thám hiểm chỉ sử dụng vật liệu tự nhiên, không độc hại hoặc thân thiện với môi trường trong nội thất. Chúng bao gồm những bức tường có họa tiết làm từ vỏ trứng, đồ nội thất bọc bằng da cọ và một bức tường sống từ rêu được bảo quản.
Parkinson cho biết cô đang nhận thấy nhiều nỗ lực hơn từ các nhà thiết kế cũng như khách hàng trong việc đón nhận những đổi mới mang tính bền vững. “Chúng tôi có khả năng tạo ra sự thay đổi thực sự bằng cách cho khách hàng thấy những chất liệu đẹp, bền và chân thực và thân thiện với môi trường.”
Tuy nhiên, có rất nhiều hiểu lầm xung quanh chất liệu nào bền vững nhất, nhiều người cho rằng chất liệu tự nhiên luôn chiếm ưu thế hơn chất liệu tổng hợp - chắc chắn len phải “tốt” hơn nylon? Sự thật thì mọi chuyện không đơn giản như vậy. Mặc dù chúng ta đã có quá nhiều nhựa trên thế giới, nhưng có một luồng quan điểm cho rằng sẽ an toàn cho tự nhiên hơn nếu mọi người tiếp tục tái sử dụng lượng nhựa hiện có trong một quy trình khép kín nhằm hướng tới một tương lai không có rác thải, thay vì nhìn nó chất thành đống trong những bãi chôn lấp khổng lồ.
Len là một chất liệu đẹp, nhưng nó có nguồn gốc từ động vật góp phần rất lớn vào việc tạo ra khí nhà kính (như loài bò) bằng lượng khí mê-tan mà chúng thải ra môi trường. Ngoài ra, phân của cừu gây ra hiện tượng phú dưỡng, một vấn đề sinh thái nghiêm trọng do chất thải chảy tràn gây ô nhiễm nguồn nước và dẫn đến các “vùng chết” của sông. Sản xuất len cũng là nguyên nhân gây xói mòn đất và giảm đa dạng sinh học, bởi vì càng nhiều đất bị phát quang cho cừu đồng nghĩa với việc ít loài khác có thể sống sót khi môi trường sống của chúng bị phá hủy. Thêm vào đó là các phương pháp sản xuất để xử lý len – thuốc trừ sâu cùng các hóa chất độc hại khác – và điều đó cho thấy rõ tại sao len lại bị các tổ chức như PETA coi là một trong năm vật liệu gây hại nhất góp phần gây ra biến đổi khí hậu. Thay vì len truyền thống, hãy tìm kiếm loại len thực sự hữu cơ được chứng nhận bởi GOTS (Tiêu chuẩn Dệt may Hữu cơ Toàn cầu).
Điều quan trọng, như Ewa Eidsgaard, giám đốc Harrison Eidsgaard, giải thích là phải tiến hành nghiên cứu cẩn thận về vật liệu. Ví dụ, bà ấy thích thảm nylon hơn thảm len. “Nếu không chú ý, bạn sẽ đi theo những khuôn mẫu - vải lanh, len, cotton đều tốt như nhau; nhưng nhựa thì lại xấu. Thực tế là nhiều tấm thảm nylon đang liên tục được tái chế thông qua quy trình sản xuất khép kín. Chúng rất bền và mềm như lụa, đồng thời cũng là một cách “đổi trả” vì nhiều loại trong số chúng được làm từ lưới đánh cá bỏ đi, quần áo không dùng nữa, chai nước bằng nhựa và những thứ tương tự.” Ví dụ, EcoSylk by SYLKA được chế tạo bằng cách sử dụng sợi tái chế từ thảm, thứ đáng lẽ bị đưa vào bãi rác.
Trọng lượng luôn là một yếu tố quan trọng đối với siêu du thuyền, nhưng như Eidsgaard nói, không có sự phân biệt rõ ràng giữa lựa chọn sinh thái và phi sinh thái. “Gỗ nguyên khối nặng nhưng tự nhiên; đồ nội thất được phủ veneer nhẹ hơn nhưng có lượng nhựa và keo được sử dụng nhiều hơn trong quá trình sản xuất. Là một nhà thiết kế, người ta phải xem xét mọi chất liệu trong từng trường hợp cụ thể.”
Điều tương tự cũng đúng với khả năng chống cháy: trong khi len có khả năng chống cháy tự nhiên thì cả lụa và bông đều dễ cháy. Chất tổng hợp có xu hướng tan chảy hơn là cháy. Điều quan trọng là phải có được kiến thức tổng thể về vật liệu và sử dụng chúng một cách khôn ngoan nhất có thể.
Ví dụ, bông và vải lanh được trồng thâm canh đã gây ra hậu quả thảm khốc đối với môi trường – đặc biệt là về việc sử dụng nước – nhưng chúng vẫn là những lựa chọn mang nguồn gốc hữu cơ cần thiết.
Bernadette de Le Cuona, Giám đốc điều hành và người sáng lập của de Le Cuona, đã ra mắt bộ sưu tập vải lanh hữu cơ đầu tiên, Pure, vào năm 2020 và được coi là người tiên phong về tính bền vững tự nhiên trong ngành dệt may nội thất sang trọng. “Chúng tôi chọn các nhà máy chuyên dụng và liên tục yêu cầu họ đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc hoàn chỉnh thông qua chuỗi cung ứng. Điều quan trọng với tôi là chúng tôi biết sợi được trồng ở đâu, chúng được nuôi và chế biến theo cách an toàn cho môi trường và con người. Đây là một thách thức liên tục và điều quan trọng là các thương hiệu phải tiếp tục thúc đẩy các tiêu chuẩn cao hơn về tính bền vững và khả năng truy xuất nguồn gốc, nếu không mọi thứ sẽ không thay đổi nhanh như chúng ta cần.”
Sản xuất da là một chủ đề gai góc, bởi vì nhiều người coi da (và giấy da) là phụ phẩm tự nhiên của ngành công nghiệp thịt - trong trường hợp đó, nó là vật liệu hoàn toàn bền vững, một phương tiện sử dụng chất thải tự nhiên. Tuy nhiên, điều đó có vẻ không công bằng vì nó dựa vào việc dồn tất cả những mặt trái về mặt sinh thái của việc chăn nuôi gia súc vào ngành công nghiệp thịt, thay vì cho phép chúng được chia nhỏ. Có rất nhiều nhược điểm: lượng khí mê-tan khổng lồ do gia súc thải ra; sự phụ thuộc vào nguồn nước và cây ngũ cốc để nuôi sống; chăn nuôi bò thâm canh, tạo ra các điểm nóng ô nhiễm; nạn phá rừng ở những khu vực như châu Mỹ Latinh để trồng đậu nành làm thức ăn cho gia súc, v.v.
Điều nên làm hiện nay là tìm đến nguồn da hữu cơ, được nuôi bằng cỏ bất cứ khi nào có thể, thay vì chuyển sang các chất thay thế giả làm từ polyme gốc dầu mỏ, chẳng hạn như polyurethane. Tuy nhiên, cũng có những lựa chọn thay thế da thuần chay tuyệt vời được làm từ các vật liệu như nút chai, ô liu, nấm, dứa, lá chuối và vỏ táo.
Một loại vật liệu đã trở nên cấm kị đối với hầu hết các nhà thiết kế là shagreen, bởi vì IUCN (Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế) chỉ ra rằng một phần tư các loài cá mập và cá đuối hiện đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Vấn đề là nhu cầu về shagreen không thể được đáp ứng bền vững trong những nỗ lực bảo tồn hiện tại, vì vậy tốt nhất nên tránh xa những loại da ngoại lai như thế này, mặc dù thương hiệu thiết kế có đạo đức Nature Squared đưa ra một giải pháp thay thế ở dạng da cá bò da.
Được thành lập bởi Paul Hoeve và Lay Koon Tan vào năm 2000, Nature Squared đang thực hiện một dự án đáng chú ý trong việc cung cấp các giải pháp thay thế sinh thái cho các vật liệu truyền thống cho siêu du thuyền. Ngày nay, đội ngũ hơn 200 người của công ty có trụ sở tại Đức, Thụy Sĩ và Philippines bao gồm các nghệ nhân, kỹ sư, người vẽ phác thảo, quản lý dự án và nhà hóa học. Sứ mệnh của họ là tạo ra các bề mặt thực sự bền vững bằng cách sử dụng các vật liệu tự nhiên dồi dào như vỏ trứng, hạt, vỏ cây và lông vũ, được sử dụng trong các vật dụng như tấm tường, trần nhà và các chi tiết nội thất. Ví dụ, họ làm việc với rất nhiều loại vỏ sò, bao gồm cả vỏ trai từ Philippines, Tan giải thích. “Ngư dân ở Philippines ăn những con trai nước mặn lớn này và chúng tôi mua vỏ, trả phí nếu chúng còn giữ được sự nguyên vẹn, điều này khuyến khích họ từ bỏ việc đánh bắt bằng thuốc nổ không bền vững và nguy hiểm, đồng thời bù đắp cho sản lượng thấp hơn do chuyển đổi sang đánh bắt bằng lưới."
Tre cũng là một loại phế liệu có nguồn cung dồi dào đáng kể đến. “Tre được sử dụng rộng rãi làm vật liệu xây dựng ở Philippines. Chúng tôi mua phế thải xây dựng và biến các cột thành nhiều bề mặt khác nhau bằng cách khảm các mảnh cắt theo nhiều kiểu mẫu khác nhau,” Tan nói. “Các cọc thường bị loại bỏ khi bị hư hỏng và chúng tôi đã tận dụng lại bằng cách loại bỏ lớp vỏ bên ngoài để lộ kết cấu bên trong của nó.”
Họ thậm chí còn tìm ra những cách sử dụng sáng tạo cho chất thải xoài. “Nhà máy của chúng tôi có trụ sở tại Cebu, Philippines, vùng trồng xoài quy mô lớn và các sản phẩm từ xoài như nước trái cây. Chúng tôi làm việc với rác thải xoài được đưa đi chôn lấp, biến nó thành những chất liệu sáng tạo. Có một quan niệm sai lầm phổ biến rằng chất thải hữu cơ như vậy sẽ phân hủy sinh học thành phân trộn, trong khi thực tế là nếu không tiếp xúc với oxy, nó sẽ tạo ra một lượng lớn khí mê-tan, thứ còn tệ hơn nhiều so với CO2."
Nhiều người có hiểu biết trong ngành đều đồng ý rằng tính bền vững không còn đơn giản là một bài tập đánh dấu vào ô nữa. Khách hàng đang đặt ra những câu hỏi ngày càng phức tạp về nguồn gốc và khả năng truy xuất nguồn gốc của nguyên liệu, trong đó nhiều người yêu cầu một chiếc du thuyền phải “sạch và xanh” nhất có thể. Như Parkinson đã nói, “Nếu chúng ta không chủ động hơn về tính bền vững, chúng ta sẽ trở nên không còn phù hợp với những khách hàng của ngày mai, những người đang tìm kiếm những đổi mới bền vững. Đó là chưa kể đến những khó khăn trong tương lai về mặt pháp lý”.
Eidsgaard lưu ý: “Ngay bây giờ, thông tin về sinh thái mới chỉ dừng lại ở mức một nhu cầu của khách hàng, nhưng trong 10 năm tới, chúng có thể là yếu tố quan trọng được đặt lên hàng đầu - và điều đó có thể ảnh hưởng đến giá trị bán lại trong tương lai, tác động tiêu cực đến những du thuyền được chế tạo với ít chi phí.”
Đây là một xu hướng đang lên chứ không phải trào lưu nhất thời. Chúng ta có thể sẽ thấy nhiều quy tắc và chứng nhận hơn về chủ đề này trong tương lai, nhưng đó là điều tích cực vì nó sẽ khiến mọi người tập trung tinh thần lại và hành động quyết đoán hơn.
Bài: Hiếu Võ - Theo BOAT International
