Ngưng đọng một vụ nổ - tác phẩm sắp đặt về sự huỷ hoại và ký ức của Cornelia Parker

Cornelia Parker là một trong những nghệ sĩ tiên phong người Anh, cô nổi tiếng trong lĩnh vực nghệ thuật thị giác với các triển lãm sắp đặt ấn tượng. Năm 1997, nghệ sĩ Parker lọt vào danh sách trao giải của Giải thưởng Turner cùng với Christine Borland , Angela Bulloch và Gillian Wear. Parker hiện là Giáo sư danh dự tại Đại học Manchester và giữa năm 2016 và 2019 là Nghiên cứu sinh tại Lady Margaret Hall, Oxford. Nghệ sĩ hiện được bổ nhiệm làm thành viên danh dự tại Trinity Hall, Cambridge vào năm 2020.

Nghệ sĩ Cornelia Parker, một người tiên phong về nghệ thuật thị giác, nghệ thuật sắp đặt theo lối biểu đạt giàu gợi tả xúc động

Tác phẩm tiêu biểu của cô có thể kể đến Vật chất tối lạnh (Một tầm nhìn nổ tung) làm năm 1991, đây là một trong các tác phẩm góp phần đưa nghệ thuật đương đại thế giới bước sang trang mới trong việc tìm kiếm cách triển khai "nghệ thuật".

Vật chất tối lạnh (Một tầm nhìn nổ tung) làm năm 1991

Trong suốt thời gian dài, nghệ thuật thị giác phương Tây thường được phân chia thành hai loại hình chính là hội họa và điêu khắc. Đến giữa thế kỷ 20, nghệ thuật bắt đầu xuất hiện nhiều loại hình khác ngoài hai nhóm truyền thống trên, chúng ta có thể kể đến: nghệ thuật trình diễn, video art và nghệ thuật sắp đặt... Trong đó với loại hình sắp đặt, các nghệ sĩ tìm cách phá vỡ ranh giới ngăn giữa người xem với bức tượng hay bức tranh để tạo ra những tương tác vật lý và trải nghiệm sâu sắc hơn trong không gian sắp đặt.

Theo giới thiệu từ bảo tàng Tate, sáng tác của Cornelia Parker là nỗ lực chiêm nghiệm về các vấn đề xã hội mang tính thời đại từ bạo lực, sinh thái đến nhân quyền. Các sắp đặt của Parker đặt ra những câu hỏi về mối liên hệ giữa con người với thế giới vật chất và tinh thần.

Tác phẩm sắp đặt Cold Dark Matter: An Exploded View (Vật chất tối lạnh: một tầm nhìn nổ tung, năm 1991) được tạo ra từ tác mảnh vụn thu thập từ một nhà kho bị nổ. Một bóng đèn công suất lớn được đặt ở trung tâm tác phẩm sắp đặt và tỏa ánh sáng rực rỡ để khiến các mảnh vỡ hắt bóng của chúng ra không gian và tạo thành một quang cảnh giàu kịch tính. Parker thường dùng những vật bị nổ trong sáng tác của mình để khám phá chủ đề biến chuyển/hóa thân.

Nghệ sĩ muốn trình hiện cho công chúng trạng thái khi một tồn tại này bị chuyển hóa thành một tồn tại khác ra sao. Từ trong sự phá hủy, các đồ vật được dựng lại và tạo nên tác phẩm mang vẻ đẹp đầy cảm xúc. Tác phẩm Vụ nổ đẩy mọi thứ văng tứ tung nhưng ở đây các chí tiết mất đi sự nguy hiểm mà trở nên tĩnh lặng, thời gian bị ngưng đọng và sự hỗn loạn giờ đây toát lên cảm giác trật tự và siêu vượt.

Chúng ta cũng có thể nhìn tác phẩm này từ khoá cạnh biểu tượng. Nhà kho là nơi nam giới phương Tây cất giữ đồ đạc và dành thời gian sửa chữ và sáng tạo. Nó là một biểu tượng của đời sống gia đình truyền thống ở Anh Quốc, nơi có sự phân công khá rạch ròi về giới và những định kiến gắn liền với giớ tính. Đối với Parker thành kiến này cần phải bị đập vỡ và hình ảnh nhà kho nổ tung lơ lửng trong không gian là một biểu tượng mạnh mẽ cho thông điệp của nghệ sĩ.

Parker cũng từng giải thích về tiêu đề Vật chất tối. Dark matter là một thuật ngữ vật lý chỉ những thể tồn tại kỳ lạ trong vũ trụ mà người ta có thể đo đạc nhưng không quan sát trực tiếp được. Cũng như vậy, chúng ta thỉnh thoảng có thể nhận ra sự tồn tại của những vấn đề xã hội nhưng không phải lúc nào cũng muốn nhìn trực diện và thảo luận một cách thẳng thắn về chúng.

Dựa trên bài viết của Page gấu thiên thể

Bài: Vương An Nguyên - Art Columnist