Nghệ thuật "Dưỡng chất trần gian", hay nỗi cô quạnh tịch mịch, vô hướng

Tác phẩm Dưỡng chất trần gian (Les nourritures terrestres) đã được André Gide viết vào năm 1897. Một thế kỷ sau, thi sĩ Bùi Giáng chuyển ngữ (1972). André Gide xuất hiện với một tác phẩm đầu tay là cuốn tự truyện "Những cuốn vở của André Walter" vào năm 1981, viết bằng thơ và văn xuôi.

Bùi Giáng tự gọi mình là “người điên rực rỡ” sau khi đã đến với thi ca từ những “ly kỳ cây cỏ”. Đọc Bùi Giáng dịch tác phẩm này, chúng ta tìm gặp lại ông trong thế giới thi ca của những vì tinh tú, như André Gide và những người sinh cùng thời với Gide, trước đó nhà soạn nhạc thiên tài Claude Debussy đã đem vào thế giới này những thanh âm của vũ trụ, ngợi ca vẻ đẹp của tinh cầu. Họ khiến chúng ta ngày càng yêu cuộc sống một cách mãnh liệt nhất, và nhắc nhở, dù có tàn phá cỡ nào, cũng nên dành một chỗ cho cây cỏ hoa lá mọc trở lại, tựa như các linh hồn mãi mãi tái sinh. *** Bỗng dưng có một ngày, tôi nhận ra: tình yêu, hôn nhân và tự do, nhờ André đã hé lộ, trong tập sách “Dưỡng chất trần gian”.

Thật ra, giống như cả đời ta luôn cần một món sinh tố với ít nhất ba loại quả và thêm một chút mật ong cho ngọt ngào sâu đậm. Lý do để nhận ra là vì tình cờ tôi đọc được điều ông tự sự: “Tôi viết cuốn sách này vào lúc mà, bởi hôn nhân, tôi vừa cắm chặt đời tôi lại; tôi tự ý phóng khí một tự do vô hạn, mà cuốn sách của tôi, tác phẩm nghệ thuật, càng đòi hỏi trả lại thiết tha. Và khi viết ra, tất nhiên tôi thành thật hoàn toàn; nhưng cũng thành thật hoàn toàn trong sự phủ nhận của tim tôi”. Thật lạ lùng, André Gide phân định được những cảm xúc của trái tim mình, giống như những con người trong những khoảnh khắc khác nhau của đời sống. Giờ ta đang yêu ư? Giờ ta đang hạnh phúc ư?

Rồi bởi sự hối thúc của đam mê ta chìm vào hôn nhân, để đến lúc ta muốn trốn tránh nó bởi trách nhiệm quá nặng nề, thì ta lại cần một chút khí quyển của tình yêu và hạnh phúc của từng cơn mong mỏi ở nơi không gian mà ta cần tạo ra cho riêng mình, đắm chìm trong nỗi cô độc ấy, để nhận ra, nỗi buồn và vẻ đẹp quyến rũ của nó đã đưa đến với sự cô quạnh tịch mịch. Cô độc cho tự do.

“Có những đợi chờ ban đêm chưa biết rõ đợi tình yêu nào thế. Phòng nhỏ bên trên mặt biển; ánh trăng sáng huy hoàng quá khiến tôi tỉnh giấc, ồ ánh sáng vừng trăng- của vừng trăng ở trên biển Lúc tôi tiến đến gần cửa sổ, tôi tưởng là bình minh đang tới và tôi sắp nhìn thấy mặt trời mọc lên… Nhưng mà không… (cái vật thể đã tròn đầy và hoàn toàn được thành tựu)- Vầng trăng- dịu dàng, mềm mại như đang đón đợi nàng Hélène ở tập Faust thứ nhì của Goethe. Mặt biển vắng vẻ. Làng xóm ngủ yên tịch mịch. Một con chó tru lên giữa đêm… Những mảnh áo rách treo ở những cửa sổ. Không còn chỗ cho con người. Không còn hiểu được nữa tất cả mọi thứ ấy sẽ thức giấc như thế nào. Tiếng kêu bi thống quá độ của con chó. Sẽ không còn ban ngày sẽ đến. Không cách gì ngủ được. Người sẽ làm gì…” (Trích Almafi-trong đêm tối).

Tác phẩm hội họa "Mê lộ" - họa sĩ Vương Tử Lâm

Khi Claude Debussy viết Ánh trăng (Claire de lune), Cảm giác của ánh trăng là sự đơn độc. Nhưng con người đơn độc là con người mạnh nhất, nó là con người khổng lồ, con người siêu nhân như Nieztche mô tả. Dưới ánh trăng, con sói hoang tru lên đau đớn vì sự lột xác khiến nó trở lại với bản thể sói của chính nó. Dưới ánh trăng, kẻ đơn độc nhận ra sức mạnh từ bên trong của mình mà không ai có thể chiếm đoạt, cưỡng bức hay chèn ép nó nữa. Clair de lune đánh thức sức mạnh nội tại, bởi đám đông ồn ào thô lỗ đã đánh mất sự tao nhã, cao quý ẩn bên trong mỗi người mà rất ít người nào nhận ra cho đến khi cảm nhận được hết sự cô đơn của mình... Debussy không hề biết rằng tương lai sẽ luôn có những thi sĩ đồng điệu với tâm hồn mình, trong sự cô độc đang hành hình bản thể, đau đớn trở mình trong một cuộc tái sinh sau cái chết của vẻ đẹp đã khép lại một tiểu thuyết, một bài thơ, một bản nhạc của Tình Yêu.

André Gide viết rằng, với cuốn sách này, “nếu không phải của một kẻ bịnh- một kẻ đã từng có bịnh, thí ít ra cũng là một kẻ vừa mới lành bịnh”. Cái bịnh đó, xuất phát từ sự khao khát đến tận cùng cuộc đời trần thế và cũng được chữa bằng những đam mê trần thế vô vọng. Nó được ra đời bởi ông không chịu được “lúc mà văn chương bốc hơi nồng nặc của giả tạo, của mùi mốc, mùi hôi; vào lúc ấy, tôi thấy cần thiết phải gấp gáp đưa văn chương chạm đất trở lại để hồi sinh, và giản dị đặt lên đất một bàn chân trần”. Thật giản dị, ta hãy để vẻ đẹp của sự chết chóc đến với mình, đừng cưỡng lại, vì nó sẽ an ủi phần nào đó sự yếu đuối hèn kém của một thân phận người bị tù đày trong sự sợ hãi những thói bạo quyền thô bạo của giống loài đang đe dọa chúng ta bằng sức mạnh giết chóc. Chẳng phải đằng nào ta cũng chết sao!

Ngân Hà - Chủ nhật, 26/09/2021 - Viết lại cho tác phẩm hội họa "Mê lộ" của họa sĩ Vương Tử Lâm, mà tâm trí tôi muốn gọi là "Vô hướng".

Về họa sĩ Vương Tử Lâm 

Sinh năm 1957 tại Hà Nội. 

- 1981: tốt nghiệp khoa Điêu khắc - Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội. 

- 1991: Hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam. 

TRIỂN LÃM

- 1992: Giải khuyến khích tại triển lãm Mỹ thuật kỷ niệm 35 năm thành lập Hội Nghệ sĩ tạo hình Việt Nam. 

- 1994: Triển lãm cá nhân tại 16 Ngô Quyền Hà Nội 

- 1997: Triển lãm nhóm tại Gallery Sông Hồng Hà Nội 

- 2007: Nhận Kỷ niệm chương : Vì sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam (Hội Mỹ thuật Việt Nam trao tặng). 

- 2012: Triển lãm cá nhân (không tên, hoặc lấy tên: Vô hướng) tại Viet Art Centre - Hà Nội. 

- 2014: Triển lãm nhóm có tên : RED - các hoạ sĩ : HENRY CODAX, VUONG TU LAM, LE BROTHERS, OLIVIER MOSSET  tại THE OBSERVATORY - Lê Lai x Tôn Thất Tùng, quận 1 TPHCM. 

- 2015: Triển lãm nhóm: RED tại FUJIYOSHIDA , Nhật Bản cùng nhiều hoạ sĩ cả Việt Nam, Nhật Bản và OLIVIER MOSET. 

- 2020: Triển lãm CHÀO MẶT TRỜI cùng OLIVIER MOSSET tại TPHCM.

Về nhà báo Ngân Hà
Sinh năm 1973. 
- Đã từng làm việc tại báo Tiền Phong, Doanh Nhân Sài Gòn, Sài Gòn Tiếp Thị, Thế Giới Tiếp Thị.  
- Hiện là Biên tập viên chuyên san Thế Giới Hội Nhập, phụ trách mảng Văn Hóa - Lối Sống. 
- Ngoài ra còn biên tập và viết sách về  triết học, nghệ thuật, văn hóa, ẩm thực, hồi ký.