Hành trình tạo dựng kỳ lân công nghệ nông nghiệp đầu tiên tại ĐNA của Gibran Huzaifah

Gibran Huzaifah từng phải nuôi cá để trang trải học phí hồi đại học. Và chính trải nghiệm đó đã đưa anh đến hành trình xây dựng eFishery – một startup trong ngành thủy hải sản quản lý đến 300.000 ao cá. Ở thời điểm hiện tại, anh ấy vẫn đang kế hoạch mở rộng hoạt động sang cả Ấn Độ và nhiều khu vực khác.

Gian nan lúc khởi đầu

Người đàn ông 33 tuổi thực sự đã học nuôi trồng thủy sản rất nghiêm túc. Anh ấy đã xây dựng ao cá của riêng mình để trang trải cuộc sống khi theo học tại một trường đại học của bang. Sau khi tốt nghiệp, anh thành lập doanh nghiệp để hợp tác với các nhà chăn nuôi, cung cấp cho họ thiết bị Internet of Things (IoT) hỗ trợ tự động hóa và cắt giảm chi phí cho việc nuôi cá. Cách đây một thập kỷ, Huzaifah đã đồng sáng lập Multidaya Teknologi Nusantara, công ty được 70.000 khách hàng nuôi cá và tôm biết đến với cái tên eFishery. Khi công việc kinh doanh bắt đầu, “không ai nghĩ rằng một công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực thủy sản sẽ trở thành một con kỳ lân,” Huzaifah nói trong một cuộc phỏng vấn vào cuối tháng 7. “Tôi không dám hứa trước nhưng thực sự là chúng tôi đã làm được”.

Vào tháng 7, dù chưa được niêm yết, eFishery đã trở thành kỳ lân nuôi trồng thủy sản đầu tiên trên thế giới và kỳ lân công nghệ nông nghiệp đầu tiên của Đông Nam Á. Nó đã làm được điều đó nhờ vào khoản gây quỹ series D trị giá 200 triệu đô la do 42XFund của Abu Dhabi dẫn đầu. Ngoài việc đưa ra giá trị hơn 1 tỷ USD, việc gây quỹ đó đã được hoàn thành vào thời điểm nguồn tiền dành cho lĩnh vực công nghệ ngày càng khó đảm bảo và nhiều công ty đang cắt giảm chi phí cũng như số lượng nhân viên.

Không có gì ngạc nhiên khi hành trình đi đến thành công không hề bình lặng như mặt ao cá. Huzaifah đã sớm học được cách duy trì công việc khi quảng cáo chiêu hàng của mình với nông dân và các nhà đầu tư tiềm năng không đạt được kết quả mong muốn. “5 đến 6 năm đầu tiên là khó khăn nhất,” anh nói. “Chúng tôi đã phải đối mặt với rất nhiều lời từ chối, kể cả từ các nhà đầu tư. Tôi nói với họ rằng loại hình kinh doanh này cần có thời gian để tìm hiểu thị trường và cần sự kiên nhẫn.”

Nhưng sự kiên trì đã được đền đáp. Ngày nay, eFishery liên kết với khoảng 300.000 ao và là công ty chuỗi giá trị nuôi trồng thủy sản toàn diện, cung cấp cho người nuôi cá nhiều lợi ích hơn là cho thuê công cụ đơn thuần. Nó cũng giúp tài trợ cho việc mua thức ăn và tiêu thụ cá. Nhưng đây không phải là hình thức canh tác theo hợp đồng mà người chăn nuôi phải bán sản phẩm của mình cho công ty. Thật vậy, Giám đốc điều hành cho biết eFishery “không cố gắng xây dựng một doanh nghiệp độc quyền tích hợp theo chiều dọc. Chúng tôi muốn xây dựng một mô hình kinh doanh toàn diện nhưng vẫn mang lại sự tự do và độc lập cho các đối tác của mình, đặc biệt là những người nông dân ”.

Huzaifah tuyên bố công ty đã có lãi kể từ năm 2018, mặc dù anh không cung cấp bất kỳ số liệu nào. Vào tháng 6 năm 2022, Patrick Walujo, người đồng sáng lập và đối tác quản lý của Northstar Advisors, đã phát biểu tại một hội thảo khởi nghiệp được tổ chức ở ngoại ô Jakarta rằng doanh thu hàng năm của eFishery đạt 4 nghìn tỷ rupiah (263 triệu USD). Walujo đã đích thân đầu tư vào năm 2018 và hai năm sau, công ty của anh đã đồng dẫn đầu vòng cấp vốn series B của eFishery.

Quy mô hiện tại của ngành đánh bắt và nuôi trồng thủy hải sản

Đánh bắt và nuôi trồng thủy sản là một ngành kinh doanh lớn đối với Indonesia, quần đảo lớn nhất thế giới với hơn 17.000 hòn đảo. Đây là quốc gia sản xuất cá lớn thứ hai và nhà sản xuất nuôi trồng thủy sản lớn thứ hai sau Trung Quốc vào năm 2020, theo báo cáo của OECD-FAO. Nhưng lĩnh vực này từ lâu đã chạm tới mức dưới tiềm năng của nó. Thủy sản đóng góp ít hơn 3% GDP vào năm ngoái. Đặc biệt trong nuôi trồng thủy sản, bức tranh toàn cảnh thậm chí còn phức tạp hơn. Dữ liệu của chính phủ cho thấy ngành này đã tăng gần gấp đôi về giá trị từ 111 nghìn tỷ rupiah năm 2013 lên 197 nghìn tỷ rupiah vào năm 2021, nhưng trong cùng thời gian đó, số người nuôi cá đã giảm 42% từ 3,8 triệu xuống còn 2,2 triệu. Thu nhập thấp và hy vọng tìm được công việc với mức lương cao hơn ở các ngành công nghiệp khác và ở thành phố đã khiến nhiều người từ bỏ nghề chăn nuôi.

Con đường dẫn đến thành công

Trải nghiệm ở Bandung đã giúp Huzaifah có cái nhìn rõ ràng về những gì anh muốn xây dựng cho công ty của mình: một phần cứng, thay vì chỉ là phần mềm và ứng dụng như những kỳ lân khác. Công cụ này nhằm kiểm soát việc cho cá ăn, tránh sử dụng quá nhiều hoặc quá ít. Theo eFishery, cá chỉ cần thức ăn hàng ngày khoảng 4% khối lượng cơ thể để tăng trưởng tối ưu, lượng thức ăn ít hơn sẽ khiến chúng phát triển chậm, nhưng ăn quá nhiều, điều này thường xảy ra, đồng nghĩa với việc lãng phí và giảm lợi nhuận từ việc chăn nuôi. Huzaifah cho biết thời gian cho ăn cũng rất cần thiết và không phải lúc nào nông dân cũng nắm được lịch trình cho ăn một cách tường tận.

Và một trong những thành tựu nổi bật từ những nỗ lực đó là máy cấp liệu hiện phiên bản 2.1 được trang bị cảm biến để theo dõi điều kiện ao nuôi và có thể kết nối với các tấm pin mặt trời để sử dụng ở những nơi không có lưới điện. Người chăn nuôi thuê chúng với giá 15.000 rupiah mỗi tháng và vận hành chúng từ điện thoại. “Thách thức đầu tiên là tạo ra một sản phẩm bền, giá cả phải chăng với chi phí phát triển tối thiểu vì chúng tôi không có vốn. Chúng tôi nghĩ rằng nếu không có sản phẩm tốt nhất thì chúng tôi cần có dịch vụ khách hàng tốt nhất. Vì vậy, tôi thường ở lại ao, sửa những lỗi mà khách hàng gặp phải, nhưng ban đầu cũng khó tìm được lỗi.”

Công ty đã giới thiệu mẫu đầu tiên vào năm 2014. Huzaifah phải mất 97 ngày để có được khách hàng đầu tiên và 9 tháng để có được 10 người khách, với thời gian thuê chỉ trong 14 ngày. Anh ấy lưu ý rằng những khách hàng đầu tiên đồng ý thuê máy không phải vì họ tin rằng thiết bị sẽ giúp ích cho họ mà vì lòng thương hại và sự kiên trì của anh ấy. Phải mất thêm ba đến bốn tháng, hoặc một chu kỳ nuôi, khách hàng mới nhận ra rằng máng ăn rất hữu ích. Huzaifah cho biết một khi nông dân bị thuyết phục, họ sẽ nói với những nông dân khác. Điều tương tự cũng có thể xảy ra với các nhà đầu tư. Anh ấy nói trước vòng series B, 99% nhà đầu tư mà anh ấy chào hàng tỏ vẻ không quan tâm. Với một số ít người đồng ý, thì có khi phải mất đến 12 tháng mới hoàn tất thương vụ.

Một khách hàng của eFishery ở Bali là Agus Ariawan, người đã từ bỏ công việc văn phòng trong cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 và bắt đầu nuôi cá da trơn. Vào năm 2021, sau khi eFishery mở văn phòng gần nhà và anh ấy đã đăng ký sử dụng dịch vụ. Ariawan cho biết: “Cho đến khi chúng được 1,5 tháng tuổi, cá da trơn phải được cho ăn hai lần một ngày và tôi thường quên cho chúng ăn vào ban đêm. Tôi không phải lo lắng về điều đó với máy cho ăn, nhờ đó rút ngắn thời gian thu hoạch. Nguồn tài chính cũng giúp tôi mở rộng quy mô ao nuôi của mình. Bây giờ tôi sở hữu tới 16 ao.”

Định kỳ, Ariawan chia sẻ kinh nghiệm của mình với các nhà chăn nuôi khác tại các buổi họp mặt do eFishery tổ chức có thể có sự tham gia của hơn 100 người. Những người tham dự bao gồm các khách hàng tiềm năng. Tại một cuộc họp vào giữa tháng 7 ở quận Tabanan của Bali – một trong những trung tâm nuôi trồng thủy sản của Bali với nhiều nguồn nước ngọt – một nông dân đã hỏi liệu máng ăn có thể được sử dụng để nuôi ếch hay không. Công ty cho biết họ sẽ xem xét khả năng này. (Ếch là nguồn cung cấp protein ở một số vùng của Indonesia.) Công ty khẳng định rằng 1/3 trong số khoảng 3.000 người nuôi cá trên đảo là khách hàng của họ.

Rajendra Aryal, đại diện Indonesia và Timor Leste của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc, cho biết eFishery có tiềm năng đóng góp vào sự bền vững của ngành thủy sản Indonesia. Ông lưu ý rằng công nghệ cho ăn thông minh có thể “giúp nông dân tối ưu hóa việc sử dụng thức ăn, giảm chất thải và cải thiện sức khỏe cá, cuối cùng là tăng năng suất và lợi nhuận của trang trại”. Tuy nhiên, Aryal nói rằng “việc giám sát và điều chỉnh liên tục công nghệ và mô hình kinh doanh của họ sẽ là điều cần thiết để đảm bảo tính bền vững lâu dài”.

Sự thay đổi trong mô hình kinh doanh

Trong khi máy cho ăn tự động là chìa khóa giúp eFishery bắt đầu và duy trì, Huzaifah cho biết mô hình kinh doanh đã thay đổi trong ba năm qua và công cụ này không còn đóng góp doanh thu đáng kể nữa. Thay vào đó là lợi nhuận liên quan đến sự kết hợp tài chính, bao gồm chuyển tín dụng từ ngân hàng đến nông dân để mua thức ăn cho cá từ bên thứ ba và bán cá. Trong bài thuyết trình tại Hội nghị CEO toàn cầu của Forbes ở Singapore vào tháng 9, Huzaifah nói đùa rằng “bể cá là công nghệ tài chính mới”, đồng thời nói thêm rằng trong nuôi trồng thủy sản, “chúng ta là loài cá lớn nhất trên biển”.

“Để đạt được mức tăng trưởng mà chúng tôi mong đợi, cần phải có sự hợp tác với các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi và các công ty tài chính. Nếu chúng tôi xây dựng nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi của riêng mình, chúng tôi có thể gài bẫy nông dân mua sản phẩm của chúng tôi và phản bội ý tưởng giúp đỡ họ,” Huzaifah nói. Công ty khẳng định nó đã nâng cao đáng kể thu nhập của người chăn nuôi.

Ở giai đoạn này, eFishery không có đối thủ cạnh tranh và đang ở vị thế tốt để mở rộng vì nó đã có lãi thay vì phấn đấu kiếm lợi nhuận vào thời điểm nguồn vốn trở nên eo hẹp. Quả thực, Huzaifah có rất nhiều kế hoạch mở rộng và tham vọng. Anh ấy muốn tăng gấp ba lần số lượng ao trong hệ sinh thái eFishery lên 1 triệu vào năm 2025 và tham gia xuất khẩu cá. Ông cũng muốn mở rộng sang các quốc gia khác và đã bắt đầu các dự án thí điểm ở Bangladesh, Thái Lan và Việt Nam.

Huzaifah cho biết công ty của ông sẽ tập trung phát triển ở Ấn Độ, nơi eFishery đã tạo được dấu ấn nhỏ trong năm qua. Theo ông, Ấn Độ có một thị trường phân mảnh tương tự như Indonesia nhưng có nhiều nông dân hơn và năng suất thấp hơn, điều này mang lại nhiều cơ hội cho công ty phát triển. Công ty cũng đã bắt đầu xuất khẩu tôm sang thị trường Mỹ, nơi người mua có thể truy tìm nguồn gốc của ao nuôi, danh tính người nuôi, thức ăn được sử dụng và liệu kháng sinh có được sử dụng hay không, cùng nhiều thông tin khác, mặc dù phải trả giá cao. Huzaifah cho biết một khi công ty xây dựng được danh tiếng quốc tế về hệ sinh thái và thị trường, mục tiêu tiếp theo là phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng ở Hoa Kỳ.

Và anh ta đặt mục tiêu đánh bắt lớn hơn. Trang web của ông cho biết eFishery đang “thu hẹp khoảng cách kỹ thuật số, đáp ứng nhu cầu thực phẩm của thế giới”.

Bài: Hiếu Võ – Theo Forbes