Delft tuyệt đẹp và sống động qua kiệt tác “View of Delft” của Johannes Vermeer

Trong giai đoạn 1660–1661, họa sĩ Hà Lan Johannes Vermeer đã vẽ nên ba kiệt tác về quê hương Delft của mình: The Little Street, House Standing in Delft và View of Delft – tác phẩm về sau trở thành một trong những bức tranh nổi tiếng nhất của ông.

Kể từ năm 1822, View of Delft được lưu giữ tại bảo tàng Mauritshuis ở The Hague, và là bức họa cảnh quan đô thị duy nhất của Vermeer còn tồn tại đến ngày nay.

Delft và Vermeer

Johannes Vermeer (1632–1675) là một trong những danh họa tiêu biểu của Hà Lan thế kỷ 17, sinh ra và lớn lên tại Delft và hành trình đào tạo nghệ thuật của ông vẫn còn là điều bí ẩn.

Tuy nhiên, điều không thể phủ nhận là Vermeer đã phát triển phong cách hội họa độc đáo: khả năng nắm bắt ánh sáng và những bầu không khí “nhiệm màu” thông qua sự chuyển đổi tinh tế giữa các lớp sơn dầu mỏng – dày, kết hợp bảng màu được lựa chọn kỹ càng cùng bố cục chính xác đến từng chi tiết nhỏ nhất.

Thành phố Delft – trung tâm kinh tế và văn hóa của vùng Nam Hà Lan – chính là nguồn cảm hứng liên tục trong sự nghiệp của Vermeer. Với những con kênh, kiến trúc gạch đỏ và cảnh quan đô thị đặc trưng, Delft của thế kỷ 17 luôn mang đến vô số chủ đề cho nghệ thuật mô tả.

View of Delft – Bức chân dung thành phố qua đôi mắt Vermeer

Tác phẩm là một bản mô tả giàu chi tiết về Delft và khung cảnh xung quanh. Vermeer bộc lộ sự xuất sắc của mình trong việc tái hiện tinh thần của thành phố bằng bố cục tỉ mỉ, kết hợp hài hòa giữa kiến trúc và thiên nhiên: những ngôi nhà gạch đỏ bên bến cảng, mặt nước phản chiếu thành lũy và tháp chuông, cùng bầu trời xám mây chân thực đầy sức biểu cảm.

Dù mang đôi phần lý tưởng hóa, hai địa danh nổi bật trong tranh là nhà thờ Oude Kerk và Nieuwe Kerk đến nay vẫn đứng vững tại Delft.

Bàn tay bậc thầy

Kỹ thuật của Vermeer tỏa sáng rõ nét trong cách ông xử lý ánh sáng. Tiền cảnh sáng bừng, tương phản với những khoảng tối – bán tối phía sau cùng mảng vàng nhạt ở hậu cảnh. Sự thay đổi sắc độ này tạo nên chiều sâu thị giác, được tăng cường bởi các lớp màu vàng, đỏ, nâu đất dành cho kiến trúc và bờ nước, hòa quyện với tông xanh, xám, bạc của mái nhà, bầu trời và mặt hồ.

Bức tranh sử dụng nhiều loại sắc tố quý: từ calcite, umber, trắng chì, vàng đất, đến madder lake và xanh ultramarine. Khi đặt màu, Vermeer thay đổi hình dáng nét cọ và độ dày lớp sơn, nhờ đó phác họa vô cùng chi tiết các yếu tố đô thị, đặc biệt là ánh sáng phản chiếu trên mặt nước hay chất liệu bề mặt của các tòa nhà.

Texture đóng vai trò thiết yếu trong việc tạo nên tính chân thật: độ ráp của mái ngói màu cam – xanh, sự rắn chắc của tường gạch, cầu đá, những thân cây và thuyền gỗ. Tuy nhiên, thay vì viền nét rõ ràng, Vermeer thường “gợi” chất liệu bằng những dấu cọ tinh tế.

Điều này thể hiện rõ nhất ở các mái ngói đỏ phía trái tranh: một lớp màu nâu đỏ mỏng kết hợp vô số điểm chấm đỏ, nâu, xanh giúp khắc họa đường nét và góc cạnh. Những chấm màu này không hòa lẫn vào lớp nền mà chính sự rời rạc của chúng tạo nên cảm giác thô ráp. Ở một số vị trí, lớp sơn trắng chì còn được đắp nổi nhẹ, tăng hiệu ứng hạt trên bề mặt.

Vermeer thậm chí còn trộn hạt cát vào vài mảng sơn, điển hình là phần khung cửa sổ của tòa nhà lớn bên trái. Những hạt cát làm tăng độ bóng và chiều sâu chất liệu, mang đến sự phong phú thị giác hiếm thấy.

Camera obscura – Chiếc “ống kính” thời Baroque

Nhiều giả thuyết cho rằng Vermeer đã dùng camera obscura – thiết bị quang học tiền thân của máy ảnh – để hỗ trợ sáng tác. Công cụ này thu nhỏ cảnh vật qua thấu kính, phản chiếu lên bề mặt để họa sĩ quan sát chính xác hơn.

Điều này càng có cơ sở khi Vermeer là bậc thầy của kỹ thuật pointillé, những điểm sáng li ti mô phỏng hiện tượng lóe sáng, giống cách nghệ thuật pointillism sau này vận dụng. Trong View of Delft, kỹ thuật ấy xuất hiện rõ nhất ở vùng nước quanh hai con thuyền bên trái.

Ảnh hưởng và di sản

Dù sở hữu tài năng vượt trội, Vermeer làm việc gần như hoàn toàn theo đơn đặt hàng, dẫn đến số lượng tác phẩm ít ỏi và sự ghi nhận khiêm tốn lúc sinh thời. Mãi đến thế kỷ 19, ông mới được giới nghệ thuật tái phát hiện và vinh danh nhờ khả năng xử lý ánh sáng và tạo dựng cảnh tượng sống động.

View of Delft đặc biệt có ảnh hưởng lớn đến các thế hệ họa sĩ sau này, trở thành chuẩn mực cho tranh phong cảnh đô thị nhờ bố cục tinh vi, ánh sáng bậc thầy và độ chi tiết tuyệt đối.

Ngày nay, Vermeer và tác phẩm của ông tiếp tục xuất hiện trong văn chương, điện ảnh – minh chứng cho sức sống bền bỉ của một thiên tài.

Bài: Navigator Media