Công nghệ AI sẽ kích động cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu tiếp theo?
Giữa những thảo luận về việc cắt giảm việc làm do bùng nổ trí tuệ nhân tạo, Gary Gensler cho rằng robot thực sự sẽ tạo ra nhiều việc làm hơn cho các cơ quan giám sát tài chính. Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) cho biết, nếu không có sự can thiệp của cơ quan quản lý, khả năng xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính do AI gây ra trong vòng một thập kỷ tới là “gần như không thể tránh khỏi”. Tuy nhiên, trước mắt, chúng ta có thể phải đối mặt một vụ sụp đổ tài chính mới.
Nhiều người chỉ trích Gensler và cho rằng những rủi ro do AI gây ra không phải là mới mà đã tồn tại trong nhiều thập kỷ. Nhưng bản chất của những hệ thống được tạo ra bởi số ít các công ty công nghệ cực kỳ hùng mạnh này đòi hỏi một cách tiếp cận mới ngoài các quy định hạn chế. Máy móc có thể giúp nền tài chính vận hành hiệu quả hơn nhưng cũng có thể gây ra cuộc khủng hoảng tiếp theo.
Năm 2008, việc các tổ chức tài chính đổ xô vào các gói thế chấp dưới chuẩn đã gieo mầm mống cho cuộc khủng hoảng tài chính. Bây giờ, sự phụ thuộc ngày càng tăng vào các mô hình AI do một số công ty công nghệ sản xuất đã làm tăng rủi ro đó. Bản chất không rõ ràng của các hệ thống cũng khiến các cơ quan quản lý và tổ chức gặp khó khăn trong việc đánh giá bộ dữ liệu mà họ dựa vào.
Năm 2020, bài báo do Gensler đồng viết với tư cách là một học giả MIT cho rằng mối nguy hiểm khác nằm ở nghịch lý của khả năng giải thích. Nếu có thể dễ dàng hiểu các dự đoán của AI thì các hệ thống đơn giản hơn có thể được sử dụng để thay thế. Chính khả năng tạo ra những hiểu biết mới dựa trên việc học đã khiến những dự đoán này có giá trị. Song, trách nhiệm giải trình và tính minh bạch là điều khó nói. Một mô hình cho vay dựa trên dữ liệu lịch sử có thể tạo ra các kết quả có thành kiến về chủng tộc nhưng việc xác định điều này cần phải kiểm tra sau đó.
Việc phụ thuộc vào AI cũng giống như trao quyền lực vào tay các công ty công nghệ, những công ty đang ngày càng xâm nhập vào lĩnh vực tài chính nhưng không chịu sự giám sát chặt chẽ. Có những điểm tương đồng với thế giới điện toán đám mây trong lĩnh vực tài chính. Ở phương Tây, bộ ba Amazon, Microsoft và Google cung cấp dịch vụ cho những ngân hàng lớn nhất.
Điều này làm tăng mối lo ngại về cạnh tranh và khả năng di chuyển thị trường tùy ý. Không chỉ vậy, nó còn tạo ra rủi ro hệ thống. Ví dụ, sự cố ngừng hoạt động của Amazon Web Services vào năm 2021 đã ảnh hưởng đến các công ty khác nhau, từ nhà sản xuất robot hút bụi Roomba đến ứng dụng hẹn hò Tinder. Chỉ cần một vấn đề xảy ra với thuật toán giao dịch cũng có thể gây ra sự sụp đổ của thị trường.
Trong quá khứ, các cơ quan giám sát đã đẩy lùi “mối quan hệ” khó xử giữa công nghệ và tài chính, như với đồng tiền kỹ thuật số của Meta, Diem, trước đây gọi là Libra. Nhưng để giảm thiểu rủi ro từ AI đòi hỏi phải mở rộng phạm vi điều tiết tài chính hoặc thúc đẩy các cơ quan chức năng ở các lĩnh vực khác nhau hợp tác hiệu quả hơn nhiều. Với tiềm năng AI ảnh hưởng đến mọi ngành công nghiệp, sự hợp tác đó phải được mở rộng. Lịch sử của các giao dịch hoán đổi nợ xấu và nghĩa vụ nợ có thế chấp cho thấy lối suy nghĩ “im lặng” có thể nguy hiểm đến mức nào.
Các nhà chức trách cũng sẽ cần học hỏi thêm từ những người tin rằng AI sẽ chinh phục thế giới và tập trung vào các thách thức mang tính cơ cấu hơn là các trường hợp riêng lẻ. Hồi tháng 7, SEC đã đề xuất một quy tắc nhằm giải quyết các xung đột lợi ích có thể xảy ra trong phân tích dữ liệu dự đoán, nhưng nó tập trung vào các mô hình riêng lẻ được sử dụng bởi các đại lý môi giới và cố vấn đầu tư. Thiết nghĩ, những quy tắc này nên nghiên cứu các hệ thống cơ bản cũng như các trường hợp cụ thể.
Chủ nghĩa bài công nghệ (Neo-Luddism) không được bảo đảm tuyệt đối bởi AI vốn không hề tiêu cực đối với các dịch vụ tài chính. AI có thể được sử dụng để tăng tốc độ cung cấp tín dụng, hỗ trợ giao dịch tốt hơn hoặc chống gian lận. Các cơ quan quản lý đang tham gia vào công nghệ cũng được hỗ trợ rất nhiều như đẩy nhanh quá trình phân tích dữ liệu và phát triển sự hiểu biết về thể chế. AI có thể là một người bạn tài chính nếu những người canh gác có các công cụ phù hợp để giữ nó đi đúng hướng.
Giang Nguyễn (Theo Financial Times)
Comments