Vương quốc Benin không ngừng khao khát đòi lại quốc bảo từ tay nước Anh
Vương quốc Benin là một nhà nước cổ từng trị vì vùng đất ngày nay là miền Nam Nigeria. Năm 1897, Vương quốc Benin bị Anh xâm chiếm và kể từ đó rất nhiều di vật văn hóa của đất nước này bị tuồn sang các bảo tàng và bộ sưu tập tư nhân. Những thập niên gần đây, các trí thức Nigeria liên tục nỗ lực kêu gọi trao trả các hiện vật đang được lưu giữ ở nước ngoài về lại Nigeria.
Đến năm 2021 thì hành trình dai dẳng của họ mới có những bước tiến quan trọng đầu tiên. Những gì mà người Nigeria đạt được là bài học kinh nghiệm cho các nước cựu thuộc địa trong nỗ lực mang nghệ thuật của đất nước về lại quê hương.
Nhân dịp vừa có thêm một bước tiến trong hành trình giải thuộc địa (decolonisation) về nghệ thuật của Nigeria, chúng tôi xin liệt kê lại các sự kiện mà chúng tôi cho là đáng quan tâm theo dõi:
- 5.11.2021: Viện Smithsonian đưa ra thông cáo về giải pháp của Bảo tàng Quốc gia về Nghệ thuật Châu Phi trực thuộc viện này. Hiện 42 hiện vật của Vương quốc Benin đã được dỡ khỏi khu vực trưng bày. 16 trong số chúng được xác nhận là bị quân đội Anh ăn cắp trong cuộc càn quét năm 1897. Bảo tàng sẽ tiếp tục giám định hiện vật, làm việc với các chuyên gia bên ngoài, với các đại diện của Nigeria và sớm hồi hương các tạo tác này. [Theo Smithsonian Institution, The New York Times, ArtNews]
Trước đó:
- Tháng 3.2021: Đại học Scotland là tổ chức đầu tiên trao trả hiện vật Benin. Họ chỉ sở hữu một tác phẩm duy nhất, do đấu giá được vào năm 1957. Đây là bước đi đầu tiên tạo tiền lệ cho các tổ chức khác theo sau.
- Tháng 6.2021: Metropolitan Museum of Art (New York) tuyên bố trao trả 02 hiện vật trong số 160 món đồ Benin mà họ lưu giữ. Một số chuyên gia cho rằng con số có thể lên đến 300.
- Tháng 4.2021: Đức tuyên bố trao trả 1.100 tượng đồng Benin. Đây là một bước tiến rất lớn dành cho các hiện vật mà Đức lưu giữ. Tuy nhiên trước đó, các chuyên gia thuộc Humboldt Forum đã có những động thái rất tệ bạc khi liên tục công kích [đôi khi là sỉ nhục] các trí thức Nigeria.
- Các nghệ sĩ đương đại cũng từng đề nghị hiến tặng tác phẩm nghệ thuật cho Bảo tàng Anh để hồi hương các tượng đồng Benin nhưng chưa đạt được bảo tàng phản hồi. British Museum là cơ quan lưu trữ nhiều đồ Benin nhất, cũng là cơ quan im lặng nhất trong toàn bộ tiến trình vừa qua.
Nỗ lực của Nigeria là vô cùng bền bỉ, quyết đoán và có lộ trình rất rõ ràng. Trường hợp hồi hương đồ đồng Benin cung cấp nhiều bài học cho các nước từng là thuộc địa khác nhằm thu hồi cổ vật và giải tỏa các mối quan hệ bất bình đẳng tồn tại từ thời thuộc địa.
Theo gấu thiên thể
Bài: Vương An Nguyên - Art Columnist
ความคิดเห็น