Hành trình của nhạc trưởng Dustin Tiêu với giấc mơ “trẻ hóa nhạc hàn lâm”

Khoảng mười năm trước, "Xã hội hóa nhạc hàn lâm" từng là một mục tiêu vừa đẹp đẽ vừa... viển vông của thế hệ nghệ sĩ nhạc cổ điển kỳ cựu trong nước khi muốn đem nhạc hàn lâm đến gần hơn với khán giả mọi tầng lớp, đặc biệt khán giả trẻ. Tuy nhiên, dù rất nỗ lực nhưng giấc mơ này chỉ đạt được mục tiêu là cố gắng mở rộng thêm một chút thị phần khán giả, duy trì các buổi diễn định kỳ.

Bẵng đi một thập kỷ, ngay sau đại dịch covid-19, cùng với sự khủng hoảng của các sân khấu biểu diễn ca nhạc live đóng cửa hàng loạt vì những nền tảng giải trí số thời công nghệ, ước mơ mang hòa nhạc cổ điển đến gần với khán giả trẻ bỗng như bừng tỉnh hồi sinh với những đêm hòa nhạc cháy vé liên tục. Những người đang hồ hởi đi tiếp ước mơ gần như không tưởng này tại Việt Nam gồm những người còn rất trẻ, hầu hết đều trong độ tuổi 20-30 tuổi. Họ đặt cho mình một cái tên đầy lãng mạn và viển vông - Imagine Phiharmonic Orchestra (IPO). Tôi đã đến xem buổi hòa nhạc The Dreamers' Symphony của dàn nhạc giao hưởng Imagine Philharmonic Orchestra và rất may là tôi kịp lấy tấm vé cuối cùng vì toàn bộ ba đêm diễn đều cháy vé. Sức hút này không tự nhiên mà có, nó đến từ chính chất lượng chuyên môn của IPO và cả sự thông minh trong cách xây dựng chương trình tiếp cận thị hiếu giới trẻ, đó là tái hiện lại 15 tác phẩm âm nhạc của bộ phim đoạt giải Oscar - La La Land.

Buổi hòa nhạc của IPO mang đến cho tôi những trải nghiệm thú vị và bất ngờ. Ngoài chất lượng nghệ thuật chỉn chu theo tiêu chuẩn hòa nhạc cổ điển (phần nghe), không gian âm nhạc của IPO còn kết hợp hiệu ứng thị giác biến ảo với công nghệ mapping, visual và chiếu sáng. Những đoạn phim ngắn minh họa tình tiết trong film trước mỗi tác phẩm giúp khán giả có trải nghiệm “nhập cuộc” trong cảm xúc cả phần nghe lẫn phần nhìn và phần hồi tưởng về bộ phim yêu thích. Đôi khi các ca sĩ xuất hiện và trình diễn dọc theo hàng ghế khán phòng khiến buổi diễn mở rộng sự tương tác và chạm đến cảm xúc khán giả một cách hứng khởi. Điều đáng nói nhất mà tôi chứng kiến trong đêm nhạc này đó là toàn bộ nghệ sĩ của dàn nhạc giao hưởng đều rất trẻ và gần như toàn bộ khán giả trong khán phòng cũng trẻ không kém nghệ sĩ. Đây là một điều rất khó xảy ra với một buổi hòa nhạc cổ điển tại Việt Nam, một địa phận vốn được coi là kén khán giả và không nhiều người trẻ quan tâm.

Người sáng lập IPO, nhạc trưởng Dustin Tiêu chia sẻ: "Chúng tôi ước mơ về một ngày nào đó, bất cứ ai đến Sài Gòn - TP. HCM đều tìm đến những buổi hòa nhạc của IPO. Ngay từ khi đặt những viên gạch đầu tiên cho IPO vào năm 2019, chúng tôi đã tưởng tượng ngày nào đó, IPO sẽ trở thành một trong những biểu tượng của Sài Gòn, sẽ tạo nên "city philharmonic" như New York Philharmonic, Berlin Philharmonic... Như vậy, chúng tôi sẽ giải được bài toán cho nghệ sỹ nhạc cổ điển là có nguồn thu nhập ổn định hơn, có sân chơi để nuôi đam mê và có thể gầy dựng được niềm tin cho thế hệ kế tiếp tin tưởng theo đuổi ước mơ nhạc cổ điển của mình".

Ngay sau đêm diễn, tôi đã có buổi phỏng vấn với nhạc trưởng Dustin Tiêu, linh hồn của dàn nhạc IPO. - Chào Dustin Tiêu! IPO có slogan: “Mang hòa nhạc cổ điển ra khỏi nhà hát”. Việc bạn đang làm là trẻ hoá hay đại chúng hóa, pop hóa nhạc hàn lâm? Hay đó đơn giản là cổ điển giao thoa?

Dustin Tiêu: Tôi muốn trẻ hoá và đại chúng hóa nhạc cổ điển. Lúc IPO mới thành lập, tôi từng có những quyết định “táo bạo” kiểu như biểu diễn hòa nhạc cổ điển tại những khách sạn 5 sao để tiếp cận giới trẻ mộ điệu “check in” tại nơi này. Những thử nghiệm mang hòa nhạc cổ điển ra khỏi nhà hát đã từng bước đặt nền tảng cho ước mơ của chúng tôi. Ngày càng có nhiều khán giả trẻ tuổi đã bị thu hút và đến với IPO thông qua những kênh ngoài nhà hát. - Tôi cảm nhận các bạn đã không chỉ giao thoa trong âm nhạc mà còn giao thoa trong khía cạnh văn hóa thời đại số và nhịp sống số của giới trẻ (như cho phép quay phim, chụp hình buổi diễn), điều này là tối kị với các show trình diễn hòa nhạc cổ điển. Vì sao các bạn thoải mái chiều khán giả như vậy? Và đó là tư duy làm nghề cập nhật thời đại của một nhạc trưởng trẻ?

Dustin Tiêu: Vâng, đúng như vậy. Tôi muốn cập nhật nhạc cổ điển với thời đại số. Vì ngoài giá trị về âm nhạc, IPO còn mang đến cho khán giả nhiều giá trị cộng thêm khác nữa nên việc cởi mở cho khán giả quay phim là điều chúng tôi cảm thấy rất tự tin. Khán giả có thể lưu giữ lại những khoảnh khắc đẹp của buổi diễn để xem lại hoặc là giới thiệu đến bạn bè của họ qua những nền tảng mạng xã hội. Ở đây, chúng tôi chia sẻ giá trị chung, chứ không cố ý giữ âm nhạc cho riêng mình. - IPO có nhân sự vài chục người, làm sao các bạn có thể quy tụ nghệ sĩ và duy trì hoạt động? Các nghệ sĩ đều rất trẻ và hoàn toàn có thể đi con đường riêng hoặc rẽ ngang, nếu như có biến động nhân sự, các bạn xử lý ra sao và có chuẩn bị gì cho điều này?

Dustin Tiêu: Có thể việc thuyết phục sẽ khó vì ai cũng phải lo cơm áo gạo tiền trong thời điểm hiện tại, nhưng nếu IPO làm tốt công việc kết nối nghệ sĩ và khán giả, các thành viên dàn nhạc sẽ được khích lệ và truyền cảm hứng làm nghề qua mỗi buổi diễn. Tôi nhận thấy các nghệ sĩ trẻ trở nên cởi mở, gắn bó hơn trong việc theo đuổi đam mê vì họ được khán giả yêu mến đón nhận. Ai cũng có những mối bận tâm riêng và khó khăn riêng trong đời sống cá nhân, chúng tôi thông cảm và thấu hiểu cho nhau trên tinh thần thấu hiểu và gắn kết. IPO là một giấc mơ lớn, một giấc mơ chung không chỉ riêng mình tôi, muốn đi xa, chúng tôi phải đi cùng nhau. Còn việc xây dựng nền tảng nhân lực thì đó là vấn đề then chốt của mọi dàn nhạc, ngay từ đầu, chúng tôi đã luôn ý thức về điều này để có thể vững tâm làm tốt mọi việc trong hiện tại và có tầm nhìn nhất định trong tương lai.

- Nghệ sĩ nhạc cổ điển ngày trước thường có suy nghĩ "hữu xạ tự nhiên hương" và ngại ngùng, thậm chí không muốn Pr bản thân hay chương trình quá mức. Thế giới đã thay đổi cách vận hành và cách trải nghiệm cuộc sống rất nhiều vì công nghệ, các bạn đã mang công nghệ và truyền thông vào hoạt động của IPO thế nào? Dustin Tiêu: Ai cũng có cái tôi riêng, quan điểm riêng, nhưng phương châm của IPO là chia sẻ và lan tỏa. Hơn nữa, nghệ sĩ của IPO đều là nghệ sĩ trẻ và họ hiểu được tầm quan trọng của việc bắt kịp xu hướng thời đại là như thế nào. Đối với nghệ sĩ của IPO, có lẽ nụ cười của khán giả đã trở nên quan trọng hơn “cái tôi” từ rất lâu rồi. Chúng tôi hòa điệu và hòa nhịp với khán giả của mình không chỉ trong âm nhạc mà còn trong sự tương tác, giao lưu gần gũi trong và ngoài đêm diễn. Đối với tôi, buổi hòa nhạc thành công sẽ bắt đầu từ lúc tiếng nhạc chưa vang lên. Chúng tôi luôn trân trọng tương tác, hòa nhập với những cảm xúc khán giả, lắng nghe nhu cầu và góp ý của khán giả. IPO là bạn của khán giả. Điều này mang đến sự gắn kết tự nhiên và giá trị tinh thần cho cả hai bên. Con đường mà chúng tôi đang đi là mang hòa nhạc cổ điển trở thành một phần đời sống tinh thần của khán giả trẻ, từ đó mới kết hợp với các nền tảng công nghệ, truyền thông để từng bước lan tỏa rộng rãi hơn. - Trong tư duy của bạn, IPO có đối thủ cạnh tranh không hay các bạn đang miệt mài tạo ra một địa phận khán giả riêng?

Dustin Tiêu: Lĩnh vực nào cũng sẽ có cạnh tranh, chỉ là IPO đang đi tiên phong nên hiện tại các đối thủ đang chưa xuất hiện hoặc còn nhỏ lẻ. Tuy nhiên, tôi tin rằng IPO sẽ vẫn giữ được vị thế của người tiên phong và quan trọng hơn là chúng tôi luôn khai phá những cái mới trong hoà nhạc, không bó mình trong những khuôn mẫu cũ. - Như thế có nghĩa là bạn có niềm tin vào khán giả trẻ Việt Nam? Hoặc bạn có niềm tin vào nghệ thuật cổ điển, cái đẹp và con đường của mình?

Dustin Tiêu: Chúng ta thụ hưởng một xu hướng giáo dục không quá chú trọng đi sâu vào bên trong tinh thần mà thiên về kiến thức, thành tích, bằng cấp... Tôi tin rằng với nền tảng kiến thức phong phú đã sẵn có, nếu thế hệ trẻ Việt Nam có thể “lặng” hơn, ví dụ như bằng thói quen đi nghe hòa nhạc cổ điển, thì mọi thứ trong cuộc sống sẽ càng thêm ý nghĩa. Vì cuối cùng, chính chất lượng tinh thần sẽ quyết định chất lượng cuộc sống của chúng ta. IPO tin vào điều đó nên chúng tôi tin vào con đường mình theo đuổi.

- Tính giải trí và tính thương mại hiện đang là vấn đề mấu chốt mang tính sinh tồn cho mọi thể loại nghệ thuật. Hai khía cạnh này khi áp dụng vào dàn nhạc IPO gây lúng túng hay hứng khởi cho bạn? Dustin Tiêu: Tất nhiên điều này sẽ có cả cái lợi và cái hại, nhưng theo kinh nghiệm của tôi, việc chiều lòng khán giả trong quy chuẩn của mình đang phát huy tác dụng khi IPO có thể cân bằng giữa hai bên. Khi cân bằng được, ranh giới sẽ biến mất, cả nghệ sĩ và khán giả đều có được những thăng hoa cần thiết để duy trì được mối quan hệ tương tác, cộng sinh giữa hai bên. Ở phía nghệ sĩ, chúng tôi luôn biết ơn khán giả đã ghi nhận và ủng hộ những nỗ lực của mình để cố gắng nhiều hơn mỗi ngày. - Khi mới bắt đầu, bạn có nghĩ đến việc nếu IPO thất bại, bạn sẽ làm gì? Khó khăn lớn nhất mà các bạn gặp phải là gì và đã vượt qua bằng cách nào?

Dustin Tiêu: Tôi từng nghĩ nếu thất bại thì mình sẽ tìm cách đi du học thêm để nâng cao năng lực bản thân và đủ khả năng để xây dựng IPO khi quay trở lại. Khó khăn lớn nhất là mỗi chương trình sẽ có khả năng lỗ, và khi lỗ đi thì phải kiếm tiền bù vào thôi chứ đâu bỏ cuộc giữa chừng được (cười). - Khi nhìn bạn và các nghệ sĩ rất trẻ của IPO, tôi bất giác thốt lên rằng thật là một giấc mơ điên rồ và đẹp đẽ. Thật tâm tôi mong các bạn sẽ thành công và phát triển. Có ai nói bạn điên rồ khi về nước và xây dựng IPO chưa? Dustin Tiêu: Đó là phản ứng của hầu hết mọi người khi nghe về bài toán tài chính của IPO. Anh đã trải nghiệm buổi hòa nhạc của IPO và có thể đánh giá mức độ đầu tư so với giá vé, nhưng chúng tôi không làm thì chắc có lẽ không ai làm nữa. Phương châm của tôi luôn là phải bắt đầu từ mình, chưa có đường thì tạo ra đường để đi. Nếu điều này là điên rồ thì nó cũng rất đáng để thử phải không (cười). - Người thầy ảnh hưởng nhất đến bạn là ai? Dustin Tiêu: Đó là NSƯT Trần Vương Thạch, thầy là người đã gầy dựng nên dàn nhạc lớn nhất Sài Gòn mang tên HBSO của hiện tại. Thầy là người đã truyền cảm hứng cho ước mơ của tôi rất nhiều. - Ai là thần tượng của bạn trong nghệ thuật và cuộc sống? Dustin Tiêu: Có lẽ là Herbert Karajan, môt huyền thoại về chỉ huy dàn nhạc, ngoài ra ông còn là một Iconic Man về lối sống, khả năng đạo diễn chương trình và gu mỹ học tuyệt vời. Tôi nghĩ rằng rất nhiều chỉ huy dàn nhạc trẻ trên thế giới đều kính trọng ông như một người thầy tinh thần và tất nhiên như một bậc thầy âm nhạc mẫu mực. - Gia đình đã ảnh hưởng đến bạn như thế nào? Dustin Tiêu: Gia đình luôn là điểm tựa và là nơi chắp cánh cho những giấc mơ điên rồ nhất của tôi. Đó là may mắn của tôi. Trước khi bước vào đời, gia đình đã cho tôi những nền tảng quan trọng về đạo đức, văn hóa và thẩm mỹ. Thiếu những điều này thì mọi kiến thức đều chỉ là lớp vỏ ngoài vô nghĩa. - Tình yêu thì sao, đó có phải là một động lực quan trọng giúp cho bạn thực hiện ước mơ của mình? Dustin Tiêu: Có bạn gái làm quản lý dàn nhạc thật ra rất vui, vì tôi có thể thỏa thích tung hoành khi làm việc với một người hiểu mình và luôn sẵn sàng “support” cho mọi giấc mơ của mình.

- Ngoài ước mơ nghệ thuật, bạn còn ước mơ nào khác nữa? Dustin Tiêu: Ước mơ của tôi là có đủ điều kiện để đi và trải nghiệm ở mọi nền văn hoá trên thế giới, có thể bằng xe máy và sống nhiều cuộc đời khác nhau ở mỗi nơi mình đến. - Cảm ơn bạn chia sẻ! Chúc cho mọi ước mơ của bạn đều được thành công như ý nguyện!

Box: Dustin Tiêu, tên đầy đủ là Tiêu Nguyễn Đức Anh, tốt nghiệp trung cấp piano chuyên nghiệp ở Nhạc viện Gracias Music Preparatory School, Hàn Quốc và tốt nghiệp Chỉ huy Dàn nhạc ở Nhạc viện Mahanaim, New York, Mỹ. Năm 2019, anh về nước và thành lập Imagine Philharmonic Orchestra (IPO).

Bài: Thiên Ca - Art Columnist