Hoạ sĩ Vermeer và khoảnh khắc tĩnh lặng bất tận trong tác phẩm Art of Painting

Johannes Vermeer là nhân vật đầy bí ẩn trong lịch sử mỹ thuật. Ông được xem là một trong những họa sĩ nổi tiếng nhất của Thời kỳ Hoàng kim Hà Lan. Điều gì khiến những cảnh nội thất tĩnh lặng trong tranh ông lại cuốn hút đến vậy? Phải chăng là do cách Vermeer khéo léo sử dụng ánh sáng để chơi đùa trên các bề mặt khác nhau? Hay chính sự im lặng đầy bí ẩn trong bố cục của ông khiến người xem không thể không suy đoán về câu chuyện chưa được kể? Dù là lý do gì, Vermeer vẫn tiếp tục mê hoặc khán giả hiện đại bằng những khung hình nhỏ, rực sáng của mình. Một trong những kiệt tác của ông, Art of Painting đã chứng minh nhiều kỹ thuật làm nên phong cách đặc trưng của Vermeer.

Bối cảnh lịch sử

Thời kỳ Hoàng kim Hà Lan (1588–1672) là giai đoạn sôi động đối với giới họa sĩ. Đây là thời kỳ thịnh vượng, ổn định và phát triển mạnh về thương mại. Thị trường nghệ thuật nội địa bùng nổ với nhu cầu cao và nguồn cung dồi dào. Họa sĩ liên tục sáng tác và khách hàng cũng không ngừng mua tranh. Tuy nhiên, bất chấp môi trường thuận lợi về kinh tế dành cho nghệ sĩ, Johannes Vermeer lại không trở thành một họa sĩ chuyên nghiệp toàn thời gian. Ông chủ yếu là thương nhân buôn tranh và chủ quán trọ, vì vậy suốt sự nghiệp của mình, ông chỉ sáng tác 35 tác phẩm được biết đến. So với các họa sĩ cùng thời, gia tài nghệ thuật của Vermeer khá khiêm tốn. Tuy nhiên, điều ông thiếu về số lượng lại được bù đắp bằng chất lượng. Tác phẩm Art of Painting là minh chứng rõ ràng cho tư duy "chất lượng hơn số lượng" của ông.

Bối cảnh tổng quát

Tác phẩm Art of Painting được sáng tác vào khoảng năm 1666 đến 1668. Đây là bức tranh sơn dầu trên toan, có kích thước 100 cm chiều rộng và 120 cm chiều cao (tương đương 39,4 x 47,2 inch). Bức tranh khắc họa một xưởng vẽ với người họa sĩ đang ngồi trước giá vẽ và người mẫu đứng xa hơn, gần một khung cửa sổ không hiện rõ. Không gian trong tranh được bài trí sang trọng với nhiều món đồ nội thất, ba tấm vải lớn, một chùm đèn bằng đồng, bản đồ Cộng hòa Hà Lan, những xà gỗ sồi lộ thiên trên trần và sàn nhà lát gạch caro. Đây rõ ràng không phải là xưởng vẽ của một nghệ sĩ nghèo đói. Người xem đang được chứng kiến một họa sĩ thành đạt đang theo đuổi tác phẩm tiếp theo của mình.

Clio – Nàng thơ của Lịch sử

Người mẫu trong tranh xuất hiện trong hình hài của Clio – nàng thơ của lịch sử. Theo thần thoại Hy Lạp, Clio truyền cảm hứng cho các nhà văn sáng tác những thiên anh hùng ca kể lại các sự kiện lịch sử vĩ đại. Nàng là một trong chín nàng thơ sinh sống trên đỉnh Parnassus và phục vụ thần Apollo – vị thần của nghệ thuật và âm nhạc.

Người mẫu trong tranh đang khoác lên mình những biểu tượng đặc trưng của Clio. Vòng nguyệt quế đội trên đầu tượng trưng cho chiến thắng. Cây kèn trumpet trên tay phải là biểu tượng của danh tiếng. Cuốn sách trên tay trái thể hiện việc ghi chép lịch sử – một hình ảnh gắn liền với Herodotus (khoảng năm 484 – 425 TCN), một trong những sử gia nổi tiếng nhất thời Hy Lạp cổ đại.

Họa sĩ xứ Burgundy

Trước người mẫu là người họa sĩ. Anh đang quan sát nàng và vẽ lại hình ảnh của nàng trên toan vẽ. Vì vậy, khán giả không thấy được khuôn mặt của anh mà chỉ nhìn thấy bóng lưng quay về phía tiền cảnh. Điều đặc biệt thú vị nằm ở lựa chọn trang phục của người họa sĩ. Anh không mặc trang phục thông thường của một người Hà Lan thế kỷ 17, mà thay vào đó là phong cách của một nghệ sĩ xứ Burgundy thế kỷ 15.

Chiếc áo khoác đen có các đường xẻ tinh tế ở phần lưng trên và tay áo dưới, để lộ lớp áo trắng bên trong. Cảm giác cổ xưa càng được nhấn mạnh với đôi tất đỏ và dải băng trắng phồng quanh bắp chân. Nhiều học giả tin rằng Vermeer đã xây dựng hình ảnh người họa sĩ như một biểu tượng của lịch sử hội họa. Ông thể hiện một nghệ sĩ xứ Burgundy thế kỷ 15 đang vẽ Clio – nàng thơ của lịch sử. Nghệ thuật và lịch sử hòa quyện vào nhau. Người xem đang chứng kiến một ẩn dụ sống động về lịch sử của hội họa.

Di sản được gìn giữ

Điều thú vị là khi Vermeer qua đời, Art of Painting là một trong số ít những bức tranh được vợ ông giữ lại trong quá trình thanh lý tài sản nghệ thuật của ông. Có lẽ Catharina cảm thấy bức tranh này là đỉnh cao trong sự nghiệp của người chồng quá cố. Cũng có thể, bà xem đó là bản tóm lược cho cả một đời nỗ lực của ông trong việc chinh phục nghệ thuật hội họa.

Dù với lý do nào, Art of Painting vẫn là kiệt tác đích thực của Vermeer. Tác phẩm là hiện thân của sự tĩnh tại và chiêm nghiệm, nơi mọi chi tiết đều vang lên lời mời gọi ngẫm nghĩ. Người xem bị cuốn vào khoảnh khắc dừng lại và suy tư. Có lẽ Vermeer cũng từng tìm kiếm sự an yên trong chính xưởng vẽ của mình, nơi tách biệt với sự náo nhiệt của đời sống thường nhật. Dù là thiên tài, ai cũng cần một khoảng lặng riêng cho mình.

Bài: Navigator Media