Tác phẩm “Sóng Lừng" của Edward Hopper: Ẩn sau vẻ bình yên là điềm báo bão tố

Tưởng chừng là một kiệt tác thiên nhiên yên bình, thế nhưng Edward Hopper đã khéo léo gieo vào "Sóng Lừng" những ẩn ý sâu sắc về sự lạc lõng trong xã hội, nỗi cô đơn gặm nhấm từ bên trong và một hiểm nguy vô hình đang chực chờ. Hãy cùng Navigator lật mở từng lớp sóng cảm xúc mà Hopper đã gửi gắm.

Bối cảnh Lịch sử

Edward Hopper (1882-1967) là một họa sĩ bậc thầy người Mỹ, người đã dành cả sự nghiệp để khắc họa nỗi cô đơn và sự cô lập trong xã hội hiện đại, với tác phẩm tiêu biểu nhất là bức “Nighthawks” (Những kẻ thức đêm). Ông sinh ra tại Nyack, New York, một thị trấn cảng bên dòng sông Hudson với xưởng đóng tàu luôn nhộn nhịp. Người ta tin rằng chính những hoạt động sông nước sôi nổi ấy đã hun đúc nên tình yêu trọn đời của Hopper với cuộc sống ven bờ sông nước.

Vào năm 1934, Hopper cùng vợ là bà Josephine chuyển đến Truro, Massachusetts. Họ mua một ngôi nhà có cả xưởng vẽ để vừa có thể tận hưởng một chốn nghỉ dưỡng ven biển bình dị, vừa duy trì một cuộc sống ẩn dật và tránh xa những xô bồ. Chính tại chốn ẩn mình ở Cape Cod này Hopper đã sáng tác nhiều tác phẩm về chủ đề biển cả, trong đó có kiệt tác hải cảnh “Sóng Lừng” (Ground Swell).

Bố cục tổng thể

"Sóng Lừng" là tranh sơn dầu có kích thước cao 91.92 cm và rộng 127.16 cm (36 3/16 x 50 1/16 in). Bức tranh có tỷ lệ gần 4:3, một tỷ lệ gợi nhớ đến ảnh chụp từ điện thoại di động hiện đại.

Bức tranh là cảnh biển với bảng màu tươi sáng và chủ đề thanh bình. Một chiếc thuyền buồm nhỏ màu trắng nổi trên đại dương màu xanh ngọc trên nền trời xanh lam. Thuyền trưởng và ba hành khách ngồi, đứng và nằm trên thuyền, chiếc phao chuông bằng kim loại tối màu nổi và nhấp nhô trên mặt nước gần đó.

Con thuyền và chiếc phao chao đảo theo những con sóng đang cuộn trào ập tới trong khi những dải mây ti mỏng manh trôi lững lờ trên nền trời nhàn nhạt. Ánh nắng tắm đẫm khung cảnh trong những gam màu trong trẻo. Mọi thứ dường như thật yên bình, nhưng tựa như những dòng hải lưu ngầm, có những yếu tố ẩn giấu sâu bên dưới. Khi đi sâu phân tích, ta sẽ nhận ra những hàm ý về sự tách biệt trong xã hội, nỗi cô đơn trong tâm hồn, và một điềm báo về hiểm nguy sắp ập đến.

Con thuyền

Con thuyền nhỏ màu trắng là "catboat" – loại thuyền buồm một cột buồm được đặt gần mũi thuyền với phần thân đáy nông. Chúng rất phổ biến ở vùng Đông Bắc Hoa Kỳ, đặc biệt là ở các tiểu bang ven biển như New York, New Jersey, và Massachusetts. Hopper đã vẽ chiếc catboat đang nghiêng về phía mạn phải khi lướt trên đỉnh một con sóng. Độ nghiêng của con thuyền gợi lên hình ảnh những con sóng đang cuộn trào bên dưới và sự chuyển động nhẹ nhàng của cảnh biển.

Một điều thú vị là chuyển động của con thuyền dường như không làm xáo động hệ thống dây và cột buồm, chúng vẫn thẳng và căng. Hopper đã thực hiện phần dây buồm bằng cách vẽ trực tiếp lên tranh bằng bút chì than (graphite), một kỹ thuật đã và vẫn đang được coi là một nét chấm phá khác thường cho tranh sơn dầu.

Con người

Người thuyền trưởng và ba hành khách trên chiếc catboat: ba người đàn ông cởi trần và một người phụ nữ mặc áo yếm (halter-top). Người phụ nữ là nhân vật thú vị nhất bởi bà được vẽ khác biệt một cách đáng kể so với ba người đàn ông. Bà là người duy nhất nằm dài trên thuyền; bà nằm sấp, trải dài cả thân mình trên boong trước của thuyền.

Người phụ nữ cũng là người duy nhất mặc đồ màu đỏ. Chiếc khăn trùm đầu màu anh đào và chiếc áo yếm của bà là hai vệt màu đỏ rực, nổi bật trên nền bảng màu chủ đạo là xanh và trắng. Chúng tựa như những đóa hoa đỏ điểm xuyết trên một món đồ sứ hoa lam của Trung Hoa: mỏng manh, nhỏ nhắn và đầy quyến rũ.

Bốn nhân vật cùng tồn tại trong một không gian. Tất cả đều bị giới hạn trong phạm vi con thuyền. Không ai bơi lội hay khám phá đại dương xung quanh. Sự khám phá duy nhất chỉ đến từ ánh mắt. Tất cả họ đều tập trung vào chiếc phao chuông ở phía bên trái. Thông qua cái nhìn tập thể hướng về chiếc phao, họ đều lờ đi và không hề giao tiếp với nhau.

Họ có thể ở gần nhau về mặt thể chất, nhưng cảm xúc và sự chú tâm của họ lại hoàn toàn rời rạc. Tất cả đều lạc trôi trong những suy nghĩ và quan sát của riêng mình. Trong khoảnh khắc ngắn ngủi này, mỗi thành viên của buổi du ngoạn đều đang cô đơn về mặt tinh thần ngay giữa một đám đông.

Sự cô đơn và mất kết nối là những cảm giác bao trùm cả quốc gia trong những năm 1930, khi Hoa Kỳ đang oằn mình trong cuộc Đại Suy thoái. Nhiều người cảm thấy mất mát và vô định, điều này có thể được thể hiện qua hình ảnh những không gian tĩnh lặng, trống rỗng với gam màu trầm. Hopper đã tái hiện lại tâm trạng quốc gia này trong nhiều tác phẩm của mình, nổi tiếng nhất là trong "Nighthawks" và "Sóng Lừng". Các nhân vật phản ánh sự trống rỗng của đời sống Mỹ hiện đại. Giấc mơ Mỹ dường như xa vời hoặc đã trở nên chua chát.

Ánh sáng

Những vệt bóng đổ mạnh mẽ ở phía bên phải của chiếc phao, con thuyền và các nhân vật cho thấy mặt trời đang ở phía bên trái của bố cục. Do đó, đây không thể là giữa trưa vì mặt trời giữa trưa sẽ tạo ra rất ít bóng. Thời gian lúc này phải là sáng sớm hoặc chiều muộn. Dựa vào màu sắc rực rỡ của khung cảnh và tư thế uể oải, thờ ơ của các nhân vật, có thể ngụ ý rằng thời gian lúc này là vào cuối buổi chiều. Người xem đang chứng kiến một buổi du thuyền vào những giờ cuối của chuyến đi. Một ngày dài dong buồm giờ đây kết thúc bằng một khoảnh khắc trầm ngâm lặng lẽ bên chiếc phao chuông.

Những đám mây

Phía trên hải cảnh là bầu trời xanh biếc được điểm xuyết bởi những đám mây trắng mỏng manh tựa lông vũ. Trong ngành khí tượng học, những đám mây thanh tú được Hopper khắc họa này được gọi là mây ti (cirrus clouds). Mây ti có dáng vẻ tựa lông vũ là nhờ vào các tinh thể băng cấu thành nên chúng, vốn được hình thành ở rìa ngoài của các cơn bão.

Chính vì vậy, đối với ngành khí tượng học và những người am hiểu về thời tiết như Hopper, mây ti là dấu hiệu báo một cơn bão sắp đến. Đôi khi đó chỉ là một cơn dông thông thường, nhưng cũng có thể là một trận cuồng phong dữ dội. Vì thế, mây ti chính là những điềm báo hiểm nguy nhưng lại tuyệt đẹp.

"Sóng Lừng" đã khắc họa khoảnh khắc "bình yên trước cơn bão" thông qua hình ảnh chiếc phao chuông và những đám mây ti. Hopper hoàn thành tác phẩm này vào ngày 15 tháng 9 năm 1939. Liệu "cơn bão" ấy có phải chính là Thế chiến thứ Hai, vốn đã được tuyên bố ở châu Âu vào thời điểm đó?

Bài: Navigator Media