Dải cực quang "Aurora Borealis" của Frederic Edwin Church định hình hội hoạ Mỹ thế kỷ 19

Frederic Edwin Church, Aurora Borealis, 1865

Aurora Borealis là một báu vật quốc gia của Mỹ - tác phẩm khám phá mối quan hệ giữa con người, vùng đất và định mệnh của họ. Đây cũng là kiệt tác tiêu biểu của trường phái Hudson River School.

Bối cảnh lịch sử

Vào thế kỷ 19, hội họa phong cảnh bắt đầu trở thành một thể loại độc lập và được tôn trọng trong nghệ thuật phương Tây. Trước đó, phong cảnh chủ yếu chỉ đóng vai trò làm nền cho các cảnh lịch sử, truyện thần thoại hay những tác phẩm mang tính giáo huấn. Chỉ đến khi xuất hiện những bức tranh như Aurora Borealis, phong cảnh mới trở thành chủ thể chính, đồng thời trở thành phương tiện để truyền tải thông điệp xã hội.

Trường phái Hudson River School

Hudson River School là một trong những nhóm họa sĩ quan trọng nhất của Mỹ, tập trung khai thác những vấn đề xã hội đương thời như “Sứ mệnh Hiển nhiên” (Manifest Destiny), cái đẹp hùng vĩ của thiên nhiên (the sublime), và bản sắc quốc gia.

Ba trụ cột của trường phái gồm Thomas Cole (1801–1848), Frederic Edwin Church (1826–1900) và Albert Bierstadt (1830–1902). Thông qua các bức phong cảnh, họ tìm cách khám phá mối liên hệ giữa con người với thiên nhiên, và giữa thiên nhiên với đất nước Mỹ. Church diễn giải những tư tưởng lãng mạn và vĩ cảm này qua Aurora Borealis.

Bố cục tổng thể

Church thực hiện Aurora Borealis năm 1865 bằng chất liệu sơn dầu trên toan. Tác phẩm có tỷ lệ hoàn hảo 2:3, cao 142,3 cm và rộng 212,2 cm.

Bức tranh phác họa một cảnh quan lạnh giá, phủ đầy băng tuyết và ánh sáng kỳ bí. Ở góc trái phía dưới là con tàu SS United States bị mắc kẹt trong lớp băng dày. Nhà thám hiểm Isaac Israel Hayes - người dẫn đầu chuyến thám hiểm - đang cho đoàn chó kéo xe rời tàu để tìm nguồn tiếp tế và hy vọng giải cứu. Con tàu mắc kẹt và đoàn chó lao đi trên băng tạo nên cảm giác vừa tuyệt vọng, vừa đầy hy vọng.

Cực quang rực rỡ

Bao trùm toàn bộ phong cảnh là những dải sáng cực quang - aurora borealis. Con người đã quan sát hiện tượng này từ hàng ngàn năm, dù phải đến đầu thế kỷ 20 khoa học mới giải thích được nguồn gốc của chúng. Nhưng hiểu biết về gió Mặt trời hay từ trường Trái đất không làm giảm đi sự choáng ngợp khi chứng kiến cực quang, một vẻ đẹp vẫn khiến du khách đổ về các quốc gia phương Bắc cho đến ngày nay.

Chiến thắng phương Bắc

Vào thập niên 1860, nước Mỹ chìm trong nội chiến. Khi Church vẽ tác phẩm này, đất nước đang ở những tháng cuối cùng của sự chia cắt. Nhiều người ủng hộ miền Bắc xem cực quang như một điềm lành mang tính thiêng liêng. Bởi cực quang chỉ xuất hiện ở phương Bắc, nó được xem là dấu hiệu báo trước chiến thắng cho phe miền Bắc. Vì thế khi Aurora Borealis ra mắt, tác phẩm lập tức được đón nhận mạnh mẽ như một biểu tượng của niềm tin và khát vọng thống nhất quốc gia.

Nguồn tư liệu đáng tin

Church là bạn thân của nhà thám hiểm Isaac Israel Hayes. Khi Hayes trở về vào năm 1861 sau chuyến đi đầy hiểm nguy, ông đã tặng Church các bản phác họa ghi lại trải nghiệm của mình. Vì vậy, dù bức tranh hoàn thành năm 1865, nó mô tả sự kiện khoảng năm 1860–1861. Tuy nhiên, Church không sao chép nguyên xi. Ông chỉ mượn những mô típ chính như con tàu, xe chó kéo và cực quang, rồi tái cấu trúc chúng trong một bố cục chặt chẽ với những đường hình học ẩn - một minh chứng cho tài năng của ông.

Hình học ẩn: Các đường thị giác

Những người tinh mắt có thể nhận ra quy tắc “một phần ba” được áp dụng trong Aurora Borealis. Đường chân trời nằm gần vị trí một phần ba tính từ đáy tranh. Xe chó kéo và khối băng đá được đặt gần đường một phần ba phía trái. Nhờ đó, trọng tâm thị giác hội tụ ở góc trái phía dưới tạo chiều sâu tinh tế cho bố cục.

Hình học ẩn: Hình oval

Church còn lồng vào bố cục một hình oval ẩn. Nếu lấy tâm dọc của bức tranh làm chuẩn, rồi đo một phần ba chiều ngang và một phần ba chiều cao để tạo bán kính của hình oval, ta sẽ thấy:

• Nửa trên của oval lướt theo cạnh dưới của dải cực quang.

• Nửa dưới chạm đúng xe chó kéo, mũi tàu và cột buồm.

Hình oval này tạo cảm giác chuyển động liên tục trong một cảnh tượng vốn rất tĩnh lặng.

Danh tiếng mơ hồ

Aurora Borealis hiện được trưng bày tại Bảo tàng Nghệ thuật Mỹ Smithsonian ở Washington, D.C. Đáng tiếc, Frederic Edwin Church không được biết đến rộng rãi bên ngoài nước Mỹ. Ngay trong nước, ông cũng chưa được công chúng đánh giá đúng mức ngoài giới sử học nghệ thuật. Church dường như đang mắc kẹt trong khoảng lặng danh tiếng - người Mỹ không quảng bá đủ cho ông, còn thế giới chưa công nhận ông.

Church có thể sẽ không bao giờ nổi tiếng như Monet hay được yêu mến như Michelangelo, nhưng ông xứng đáng được trân trọng như một họa sĩ vĩ đại. Winston Churchill từng nói: “Lịch sử được viết bởi kẻ chiến thắng.” Mong rằng rồi đây chúng ta sẽ là những người viết lại chương sử dành cho Frederic Edwin Church.

Bài: Navigator Media