Bí ẩn hội hoạ đa diện của Franz Kafka và những bức vẽ suýt bị ông hủy diệt

Những thiên tài của nghệ thuật thường mang trên mình nhiều vai trò, nhưng chỉ thật sự bứt phá và giành được sự công nhận khi họ tập trung vào một loại hình cụ thể nào đó. Chúng ta sẽ tìm hiểu về bản chất đa diện trong tài năng của họ bằng cách tập trung soi chiếu vào mặt ít phủ sóng hơn trong sự nghiệp nghệ thuật, thay vì những gì đã quá đỗi quen thuộc đại chúng quen thuộc.

Trong chuyên đề này, những bức họa của Franz Kafka – nhà văn độc đáo với các tác phẩm văn học mở lối như "Vụ Án", "Hóa Thân" và "Lâu Đài" – sẽ được đem ra ánh sáng. Các tác phẩm này tồn tại đến ngày hôm nay là nhờ người bạn của Kafka - Max Brod. Trái với di nguyện của Kafka, Brod đã gìn giữ những tác phẩm văn học vĩ đại cũng như các bức vẽ của ông sau khi Kafka qua đời. Như một định mệnh, Kafka đã từng yêu cầu Brod đốt cháy tất cả các tác phẩm của mình sau khi ông mất. Năm 2022, một cuốn sách tập hợp toàn bộ tranh vẽ của Kafka đã được Nhà xuất bản Đại học Yale ấn hành.

Franz Kafka, nhà văn huyền thoại của thế kỷ 20, đã vẽ nên một bức tranh văn chương đầy ám ảnh và lay động trái tim bao thế hệ. Dù cuộc đời ngắn ngủi (ông qua đời ở tuổi 40), Kafka đã để lại di sản to lớn, đưa ông trở thành một trong những nhân vật quan trọng nhất của nền văn học hiện đại.

Bên cạnh tài năng văn chương xuất chúng, ít ai biết rằng Kafka còn mang trong mình một niềm đam mê mãnh liệt với hội họa. Giống như những tác phẩm văn học của mình, những bức vẽ của Kafka cũng ẩn chứa những góc khuất tâm hồn, những trăn trở về cuộc sống và sự tồn tại.

Max Brod - Vị cứu tinh của những bức họa Kafka

Nhà văn huyền thoại với những áng văn chương ám ảnh Franz Kafka từng tự tay thiêu hủy nhiều bản phác thảo vì cho rằng chúng không xứng tầm. Tuy nhiên, Max Brod - người bạn thân thiết (người mà ông gặp lần đầu vào mùa thu năm 1902) lại nhận ra giá trị nghệ thuật tiềm ẩn trong những nét vẽ tưởng chừng "vô giá trị" ấy.

Thú vị thay, ban đầu Brod thậm chí còn không biết Kafka là một nhà văn mà chỉ tập trung vào khía cạnh nghệ thuật thị giác của ông. Kafka đã tặng Brod một số bản thảo, và Brod tỉ mẩn cắt ra, đồng thời lưu giữ một số bức vẽ khác từ tập vở ghi chú bài giảng của Kafka. Thời điểm đó, Kafka học trước Brod một năm ở đại học và thường chuyển lại giáo trình cho người bạn của mình, từ đó vô tình tạo cơ hội cho Brod cứu giữ những nét vẽ nguệch ngoạc bên lề vở. Sau này, Brod viết rằng Kafka gọi những bức họa của mình là "đồ vẽ vớ vẩn" và hủy hoại bất cứ thứ gì Brod không kịp thời "giải cứu" khỏi sọt rác.

Di chúc của Franz Kafka

Franz Kafka phải chống chịu với căn bệnh lao thanh quản. Tình trạng của ông trở nên xấu đi nhanh chóng, khiến ông phải điều trị tại một viện điều dưỡng ngoài Vienna vào tháng 4 năm 1924. Ngày 3/6/1924, ông qua đời tại đây sau khi tự tay đốt cháy 90% các tác phẩm của mình, bao gồm cả những bản thảo vẽ và nhiều cuốn tiểu thuyết còn dang dở. Trước khi mất, Kafka đã viết hai bức thư cho Max Brod, như một dạng di chúc, trong đó ông yêu cầu Brod đốt toàn bộ những gì còn sót lại, kể cả các bức vẽ.

"Max thân mến, đây là nguyện vọng cuối cùng của tôi: Tất cả những nhật ký, bản thảo, thư từ của tôi lẫn người khác, bản vẽ,…mà anh tìm thấy trong những di vật (như tủ sách, ngăn đựng vải trải, bàn làm việc ở nhà hay văn phòng, hoặc bất cứ đâu), làm ơn hãy đốt sạch mà đừng đọc một dòng. Và hãy làm điều đó với tất cả các tác phẩm viết hoặc vẽ mà anh có được hay có thể thu thập từ những người khác. Hãy thay tôi gửi tới họ lời thỉnh cầu này… Người bạn Franz Kafka của anh".

Tuy nhiên, những bức thư trên chưa bao giờ được gửi đi, khiến nhiều người suy đoán rằng có thể Kafka đã không thực sự chắc chắn về di nguyện cuối cùng này. Và dù chính Brod thừa nhận Kafka đã muốn ông tiêu hủy tất cả, ông lại quyết định làm điều ngược lại - gìn giữ cẩn thận các bản thảo và tranh vẽ cho tới tận khi qua đời. Thậm chí, Brod còn bảo vệ chúng an toàn trong cuộc xâm lược của Đức Quốc Xã tại Tiệp Khắc trong Thế chiến thứ hai. Brod đã xuất bản cuốn tiểu sử đầu tiên về Kafka vào năm 1937, trong đó bao gồm một số bức vẽ của ông.

Nét vẽ của Franz Kafka

Những bức họa của Kafka khắc họa các nhân vật siêu thực, uyển chuyển, chủ yếu được vẽ bằng mực Tàu trên giấy. Chúng thường lơ lửng đơn độc hoặc tương tác cùng những thực thể khác. Thỉnh thoảng, ta bắt gặp chúng ngồi trên ghế hay dựa vào bàn, với các đường nét thường được phóng đại và mất cân xứng.

Đây là những nhân vật sinh động, thường được thể hiện trong chuyển động hay giữa các tương tác xã hội. Sự tối giản trong những nét vẽ dứt khoát của Kafka đã tạo nên những bộ nhân vật sống động, luôn mang vẻ dang dở, nhưng sự thiếu hoàn thiện này lại không hề gây khó chịu. Thay vào đó, điều này lại vô cùng phù hợp với phong cách văn chương của Kafka, nơi nhiều tác phẩm của ông đã trở thành biểu tượng cho tiếng nói, phong cách và danh tiếng.

Dù ta không biết Kafka sẽ cảm thấy thế nào về sự chú ý dành cho các bức vẽ của ông ngày nay, không thể phủ nhận chúng đã mang lại cho ta cái nhìn sâu sắc hơn về tâm trí và tư duy nghệ thuật của ông. Những tác phẩm hội họa này, tuy tinh tế, đã tạo nên sự bổ sung không thể chối bỏ cho các thành tựu văn học của Kafka.

Cuốn sách "Franz Kafka – The Drawings" (tạm dịch: Franz Kafka - Những bức họa), xuất bản năm 2022 bởi Nhà xuất bản Đại học Yale, là ấn phẩm tổng hợp đầu tiên về các tác phẩm hội họa của Franz Kafka, bao gồm hơn 100 bức vẽ mới được phát hiện.

Giang Nguyễn (Magazine Artland)