Thái Thanh - Người khiến tiếng Việt trở nên lộng lẫy (Kỳ 1)
Có thể coi giọng ca Thái Thanh là một huyền thoại và gần như không nhiều người yêu nhạc tại Việt Nam phản đối điều này. Vẫn biết sinh tử là chuyện thường hằng của đời sống, nhưng sự ra đi của cô vẫn mang đến sự nuối tiếc, bùi ngùi lớn cho hàng triệu trái tim yêu âm nhạc.
Người ta có thể viết cả một cuốn sách về tiếng hát Thái Thanh, về giọng ca trác tuyệt, về danh xưng “Tiếng hát vượt thời gian”, về tiểu sử, con đường cuộc đời của bà. Tuy nhiên, trong bài viết này, người viết chỉ xin chia sẻ với quý độc giả yêu nhạc những điều đáng lưu ý nhất cùng cảm xúc chân thành, về giọng ca Thái Thanh, như lời tri ân đến những tác phẩm mà bà đã thể hiện, chắp cánh bay xa.
Người phụ nữ tạo ra trường phái Ấn Tượng/Cường Điệu trong cách hát
Thái Thanh đi hát từ năm 14 tuổi và sở hữu một giọng ca đáng kinh ngạc khiến những ai lần đầu tiên nghe phải giật mình. Đó là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa dân nhạc Bắc Bộ (chầu văn, quan họ, chèo) và Opera phương Tây. Điều đáng nói là bà đã tự học hát, học nhạc qua những cuốn sách âm nhạc và đã tự định hình cách hát của mình - Đó chính là sự “cường điệu”.
Cường điệu, gây sự chú ý là một phẩm tính biểu hiện nằm ngoài văn hóa tinh thần cũng như tính cách của người Việt Nam lúc bấy giờ, vốn ảnh hưởng nhiều bởi văn hóa Nho giáo, Phương Đông. Ngay cả những người đàn ông dù rất tài ba cũng ráng ép mình khiêm cung, còn phụ nữ thì càng không được và không khuyến khích được biểu hiện. Bà Thái Thanh ngay từ nhỏ đã dám làm điều mà ngay cả các đấng nam nhi cũng ngại ngần không dám, và chính điều đó đã khởi đầu cho một hành trình phi thường trong nền văn nghệ Việt Nam.
Tranh của danh họa Lưu Công Nhân vẽ Thái Thanh
Có người nói vui là ai công lực yếu không nghe nổi Thái Thanh bởi tính cường điệu này. Tuy nhiên, khi nghe được thì sẽ bị nghiện, bị mê hoặc và tôn thờ. Bà sở hữu âm vực giọng rất rộng trải dài từ trung đến cao, uyển chuyển, kỹ thuật lắt léo lên bổng xuống trầm, bi ai, bông đùa như một trò chơi đơn giản đến khó tin. Hầu hết các tác phẩm qua giọng ca Thái Thanh đều thổn thức, rũ rượi, nồng nàn hơn nguyên bản bởi sự cường điệu hóa trong cách biểu hiện tác phẩm. Thường sự “đi quá giới hạn” sẽ gặp ngay phản tác dụng và làm mất tinh thần tác phẩm, nhưng với Thái Thanh, khi bà "làm quá", chính tác giả cũng giật mình, tâm đắc và phát hiện ra những chiều - góc ẩn sâu trong tác phẩm của mình.
Đấy là chưa nói đến cách phát âm, nhả chữ vô cùng chuẩn mực, từng câu từng chữ đều được bà trau chuốt, diễm lệ hóa như người thợ thủ công khó tính nhất. Nói không ngoa, Thái Thanh là nữ ca sỹ đã góp phần làm cho tiếng Việt trở nên lộng lẫy và lóng lánh đến không bút nào tả xiết. Xin trích dẫn nhận định của nhà văn Nguyễn Đình Toàn về điều này: “Qua tiếng hát Thái Thanh, người ta cảm thấy yêu tiếng nói dân tộc hơn, thương yêu nhau hơn”.
Với trường phái cường điệu, ấn tượng của giọng ca, bà có thể được xem như một nữ anh thư hào kiệt của phụ nữ Việt trong thời kỳ bị đè nén, kìm kẹp bởi những gông cùm công - dung - ngôn - hạnh bảo thủ, khắc nghiệt. Thế nên, danh xưng tượng đài âm nhạc vốn chỉ dành cho những nhạc sỹ lớn, khán thính giả cũng không ngại ngần trao cho bà. Thậm chí không cần bất cứ danh xưng nào, hai chữ Thái Thanh đã mang theo một sức nặng và ánh hào quang lộng lẫy, khó phai mờ trong tâm trí người yêu nhạc.
Bài: Thiên Ca - Art Columnist
Đón xem Kỳ 2: Giọng ca danh gia vọng tộc
